Eimreiðin - 01.09.1966, Blaðsíða 25

menning sveitanna
205
einnig klæðið bláa, sem flaug með hann yfir myrkvaða ála þangað,
sem kóngur bjó í ríki og karl í koti, — eða hann „beizlaði blakk-
inn“ og þeysti loftvegu til Logalanda, „þar sem eldurinn aldrei
deyr“. . . Og Skugga-Sveinn er raunar ímynd þeirrar ógnar, sem
fyrir sjónum fátækrar og fjötraðrar alþýðu hvíldi yfir jökulkrýnd-
unr og eldspúandi öræfavíðáttum þessa lands. En ógnin var ekki
ein um völdin, þegar huganum var rennt til öræfanna. Inni á milli
fjallanna mundu skjólsælir og gróðurríkir Þórisdalir, þeir áttu sér
þar nærfellt öruggt friðland, sem gerzt höfðu brotlegir, oft af illri
nauðsyn, við lög kóngs og klerks — og jafnvel afkomendur þeirra
bjuggu þar búum sínum. Sannarlega voru þeir eltir með refsivendi
’aganna, hinir seku menn, ef bændur og réttarins þénarar vissu, hvar
þeir áttu sér athvarf. En jafnvel sú hætta, sem var slíku lífi samfara,
veitti lífsfyllingu, og fannst nrörgum þeim öfundsverð, sem bundnir
voru af fátækt, skuldafjötrum höndlunarinnar og valdi vanans við
heimaþúfuna og áttu vísa vorsveltu, einmitt þegar sól hækkaði á
lofti. Hið harðsækna líf útilegumannsins herti hann — og meðan
, . , ° °
þjonar kóngsins náðu ekki til hans, naut hann frelsis til að fara
vítt um hið hrikafagra land og njóta þar sumardýrðar, og engum
haupmanni átti hann að gera skuldaskil. Margur minnist kvæðis
Gríms á Bessastöðum um útilegumanninn, sem gerðist svo djarfur
að fara kaupstaðarferð til sjálfrar Reykjavíkur, — „járn og timbur
tók hann út, tunnu smíðakola ..“ Og ekki mundu þau sögð út í
loftið þessi lokaorð Gríms: „Upp úr Reykjavík hann rak rösklega
" skuldlaus var hann.“.. . . Matthías vissi, hvað hann söng, þegar
hann lét Skugga-Svein slíta af sér fjötrana og gaf honum færi á að
drekkja sér og Katli í Gullfossi — komast þannig hjá að láta líf
Sjtt í snöru, — jafnvel Sigurði í Dal þótti Skuggi gamli vel að þessu
kominn, og sárt var þó hinum mæta lögréttumanni um sauði sína.
Jónas Árnason hefur vöxt til að leika Skugga-Svein og létt mundi
honum hafa verið að láta hann óskapast svo á sviðinu, sem yfirleitt
hefur verið venja, en Jónasi tókst að gera hann í senn mikilúðlegan
°g mannlegan. Andrés í Deildartungu lék Sigurð í Dal, gæddi hann
virðuleik og skapfestu, og þó að nokkuð mikið færi fyrir Láren-
Zlusi sýslumanni í túlkun Jakobs bónda á Hæli, gerði hann ekki
tfteira úr skoplegu mikillæti hans og valdsmannsákafa en höfundur
ttntn hafa ætlazt til og hann og margur taldi verðugt, enda orðin
'nunntamt máltæki setningin: „Svona eiga sýslumenn að vera!“
Ketill, sem Jón bóndi Þorsteinsson lék, var flaðrandi hundtík