Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Side 10

UPPELDI O G LESTUR
fjölbreyttu félagsstarfi (Greaney 1980:349-350, Neuman 1986:339, Seilman 1995:75-
76). Þau börn sem lesa fyrst og fremst með þann tilgang í huga að hafa ánægju af
lestrinum eru líkleg til að vera í hópi þeirra barna sem lesa mikið, en börn sem
segjast lesa í þeim tilgangi að hafa ákveðið notagildi af því, eða nota lestur til að
flýja raunveruleikann, lesa mun minna í tómstundum sínum (Greaney og Neuman
1983:160-162, Greaney og Neuman 1990:172-195). Stúlkur lesa meira en drengir
(Anderson, Wilson og Fielding 1988:296, Greaney og Hegarty 1987:13-14, Neuman
1986:338). Þægilegt umhverfi og gott næði skiptir máli við lestur en vinsælasti
staðurinn til að lesa bækur, hvort heldur sem er að degi til eða að kvöldi, er svefn-
herbergið og algengasti lestrartíminn er áður en farið er að sofa og þá uppi í rúmi
(Greaney 1980:345, Greaney og Hegarty 1987:10, Morrow 1982:341-342, Thorpe
1988:55). Hins vegar lesa börn oft dagblöð og tímarit innan um annað heimilisfólk, í
dagstofunni eða þar sem sjónvarp er í gangi (Neuman 1986:338).
Rannsóknir þar sem athuguð eru áhrif foreldra á lestrarvenjur barna sýna að
börn kynnast yfirleitt notkun ritmáls snemma á lífsleiðinni (Auerbach 1989:167-168,
Morrow 1995:6, Schieffelin og Cochran-Smith 1984:5-11, Taylor 1982:144-148, Teale
og Sulzby 1986:xviii). Jafnframt sýna rannsóknir að börn foreldra sem hafa meiri
menntun séu líklegri til að hafa áhuga á lestri en böm foreldra sem hafa minni mennt-
un (Greaney 1980:351, McCormick og Mason 1986:99, 111, Morrow 1983:225-226,
Neuman 1986:338). Á hinn bóginn hefur verið á það bent að þótt finna megi tengsl
milli félagslegrar stöðu foreldra og þess hve mikið börn lesa þá skýri það ekki
lestrarvenjur þeirra og því sé ástæða til að skoða hvað í samskiptum foreldra og
barna hafi áhrif á lestrarlöngun barnanna (Guthrie og Hall 1984:99-102, Sulzby og
Teale 1991:743-745). Meðal þeirra þátta sem taldir eru skipta máli eru lestrarvenjur
foreldra (Greaney og Hegarty 1987:11-13, Morrow 1983:226), að foreldrar lesi fyrir
börn sín (Ross 1995:216-217, Schieffelin og Cochran-Smith 1984:6-11, Teale 1986:
196-197), að þeir tali við börnin um það sem þau lesa (Guthrie o.fl. 1995:17-21, Ross
1995:226-227, Thorpe 1988:66), að börn hafi góðan aðgang að lesefni á heimilum
(Guthrie o.fl. 1995:17-21, Schiffelin og Cochran-Smith 1984:6, Morrow 1983:226,
Greaney og Hegarty 1987:11) og að farið sé með þau á bókasafn til að fá lánaðar
bækur (Clark 1984:124, Greaney og Hegarty 1987:13, Guthrie o.fl. 1995:18-21, Morrow
1983:224, Ross 1995:217).
Fáar rannsóknir hafa beinst að því að athuga hvaða áhrif uppeldisaðferðir
foreldra hafa á tómstundavenjur bama en niðurstöður benda til að það sem ein-
kenni fjölskyldur barna sem lesa mikið sé að foreldrar líti á sameiginleg áhugamál
fjölskyldumeðlima og þátttöku í tómstundastarfi sem mikilvægan hluta fjölskyldu-
lífsins (Clark 1984:124, Seilman 1995:75-76), einnig að þeir hvetji börn sín til að taka
sjálfstæðar ákvarðanir og setji þeim ekki strangar skorður í uppeldinu almennt
(Neuman 1986:339).
Þær rannsóknir sem gerðar hafa verið á lestrarvenjum íslenskra barna hafa
einkum miðað að því að kanna hve mikið og hvað börn lesa, auk þess sem skoðuð
hafa verið tengsl tómstundalesturs við lestrarfærni. I ljós hefur komið að á undan-
förnum áratugum hefur dregið úr tómstundalestri barna og unglinga (Þorbjörn
Broddason 1992:38-40), en engu að síður lesa íslensk börn álíka mikið og jafnaldrar
8