Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 18

UPPELDI O G LESTUR
Nokkrir af foreldrunum sögðu að ákveðnar barnabækur væru meðal uppáhalds-
bóka sinna eða að vissir barnabókarithöfundar væru í hópi uppáhaldshöfunda
sinna.
í viðtölum við nokkra af fullorðnu þátttakendunum kom fram að þeim fannst
þeir hafa mikla þörf fyrir að tala við aðra um það sem þeir höfðu lesið. „Ef maður
hefur verið að lesa einhverja góða bók þá verður maður að segja einhverjum frá
henni", sagði einn þeirra. Þetta átti sérstaklega við ef efni bókanna hafði haft sterk
áhrif á fólk, þá fannst því það hafa þörf fyrir að deila upplifuninni af lestrinum með
einhverjum öðrum. Fólk vildi líka láta vita af því að þarna væri bók sem áhugavert
væri að lesa vegna þess að því fannst að „aðrir verði að fá að njóta þess". Fólk talaði
jafnframt um að samræður um bækur vektu hjá því forvitni og að þær hefðu áhrif á
lestraráhuga þess.
Sú venja að ræða við börn um bækur virtist ganga í arf milli kynslóða og í
sumum tilvikum mátti rekja hana aftur til fjórðu kynslóðarinnar. Ein af ömmum
barnanna lýsti því til dæmis að móðir sín hefði talað mikið við þau systkinin og
sagði: „Hún svona spjallaði um það sem við vorum að lesa." Samræður um það
sem heimilismenn voru að lesa voru algengar hjá fjölskyldum þeirra barna sem
voru áhugasöm um að lesa. „Hún er kannski að hlæja og segir „hlustaðu á þetta"
og les upp fyrir mann það sem hún var að lesa um", sagði ein af mæðrunum. Með
því að hlusta á frásagnir barnanna og ræða við þau um efni bókanna sýndu
foreldrarnir lestri þeirra áhuga og tóku þátt í ánægju þeirra af því sem þau lásu. f
leiðinni notuðu þeir oft tækifærið til að vekja athygli barna sinna á bókum sem þeir
töldu áhugaverðar fyrir þau. Ein móðirin sagði til dæmis:
Hann kemur og segir: „Nú er ég búinn meö pessa og geturðu bent mér á aðra
góða". Ég lief svona verið að fikra mig áfram, ég vil helst að hann verði alæta á
bækur eins og ég þannig að ég hef tínt í hann allt mögulegt.
Þrátt fyrir að foreldrar þessara barna hafi lagt áherslu á að það sé mikilvægt að þau
hafi ánægju af því að lesa þá var það einnig algengt að þeir létu í ljós það viðhorf að
þau þurfi að læra að hafa bæði gagn og gaman af bókum. Eitt þeirra hafði það til
dæmis fyrir vana að fletta upp í alfræðiritum þegar börnin spurðu um einhver
atriði: „Þá vita þau alltaf hvaðan þessi vitneskja kom, hún liggur í bókunum."
Hjá fjölskyldum þeirra barna sem höfðu lítinn áhuga á lestri voru samræður
um bækur og lestur fátíðar og jafnframt var mun sjaldgæfara að foreldrarnir bentu
börnunum á bækur sem þeir héldu að þau hefðu gaman af að lesa. í þeim tilvikum
sem það átti sér stað var ástæðan yfirleitt sú að foreldrarnir töldu að þau læsu of
lítið í tómstundum sínum og ákváðu að gera eins konar átak í því að ýta undir
lestur hjá þeim. Þeim fannst það þó ganga „brösuglega" og skila litlum árangri.
LESTUR OG UPPELDI
Samkvæmt kenningum Baumrind er gert ráð fyrir að bæði eftirlátssamar og skip-
andi uppeldisaðferðir verði til þess að börn hljóti ekki næga örvun til að afla sér
reynslu og þekkingar á ýmsum sviðum, en að leiðandi aðferðir séu líklegar til að
ýta undir sjálfstæði og atorku barna. Niðurstöður rannsóknarinnar benda til að
A
16