Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 49

ÞORSTEINN HELGASON
Grunnskólar (Hauptschule, 5.-10. ár) Bæjaralands hafa fengið nýja sögunámskrá
þar sem upplýsingaöflun, rýni og tjáning eru áréttuð í inngangskafla sögunnar en
efnisþættir hennar tíundaðir við hvert ár. Tímaröð ræður vali þeirra að mestu en þau
eru engu að síður fjölbreytt og má greina ýmis sjónarmið síðustu ára í vali þeirra. f 7.
bekk er t.d. gert ráð fyrir að fjallað sé um „Evrópuvæðingu" heimsins, heimssigl-
ingar og landafundi og í því samhengi um Rómönsku Ameríku frá nokkuð mann-
fræðilegu sjónarmiði, bæði um 1500 og á líðandi stund. Siðaskiptin eru á dagskrá,
enn 'fremur einveldisstjórnarfar og um leið byggingar og bæjarskipulag sem verður
til í Bæjaralandi á tímum þess. Hugað skal að hversdagslífi í Bæjaralandi á 17. og 18.
öld og sögulegum menningarverðmætum. Franska byltingin er til umfjöllunar, at-
burðarás hennar og aðstæður og eirtnig áhrif hennar á mannréttindahugsun nú-
tímans. Stjórnmálasaga Þýskalands á 19. öld er á námskrá 7. bekkjar, einnig félags-
og atvinnulífssaga frá fremur hefðbundnu stofnanasjónarmiði. Loks er bent á þrjú
verkefni til þverfaglegrar verkefnavinnu: 1) gamalt fólk fyrr og nú, 2) félagsmál og
tækni og iðnbylting 19. aldar, gjaman unnin út frá dæmi í heimabyggð og 3) nátt-
úruhamfarir fyrr og nú (Lehrplanfiir die bayerische Hauptschule 1997).
ÍSLAND
Nokkru fyrir 1970 hófst átak í rannsóknum, ráðgjöf og tilraunastarfi hér á landi sem
stefndi að nývæðingu og umbótum á íslensku skólastarfi. Starfið fólst m.a. í endur-
skoðun á námskrá grunnskóla. Saga, landafræði, félagsfræði, átthagafræði og fleiri
greinar voru teknar nýjum tökum undir samheitinu samfélagsfræði af hópi undir
forystu Wolfgangs Edelsteins, velmenntaðs uppeldisfræðings frá Max Planck-stofn-
uninni í Berlín. Hann var vel kunnugur aðstæðum á Islandi enda sleit hann hér
barnsskónum. Fjölskylda hans hafði flúið Þýskaland undan ofsóknum nasista
vegna gyðinglegs uppruna. Wolfgang var því heimsborgari með sýn til ýmissa átta.
Fjöldi manns kom að starfi samfélagsfræðihópsins en grunnhugmyndirnar voru
einkum sóttar til Bandaríkjanna, í verkefni sem þar höfðu verið unnin, enn fremur í
uppeldis- og félagssálfræðikenningar, m.a. þroskakenningar Jean Piagets. Árið 1977
leit aðalnámskrá í samfélagsfræði dagsins ljós (Sanífélagsfræði 1977).
Sumir halda því fram að forsenda breytinga sé þröngsýni. Breytingasinnamir þurfa
að einblína á lesti hins gamla til að boða hið nýja með nægilegum eldmóði. Þeir sjást ekki
alltaf fyrir og höggva til hægri og vinstri til að ryðja hugmyndum sínum braut. Hefðar-
sinnar hugsa fastast um kosti hins gamla og góða og verður starsýnt á flísamar í auga
breytingamannsins. I breytingaferlinu gerast síðan óvæntir hlutir, kostir og gallar koma í
ljós og ef vel fer tekst samkomulag um lagfæringar og málamiðlun. Jafnvel þó að nýj-
ungunum sé hafnað tekur hið gamla lit af þeim og verður ekki samt á eftir.
Sagan í búningi samfélagsfræði tók róttækum breytingum í námskrá 1977. Eftir
á að hyggja (sem alltaf er auðveldast) er hægt að halda því fram að breytingarnar
hafi verið fullmargar í einu. Segja má að þar hafi verið sexföld bylting á ferðinni
(Samfélagsfræði 1977:9-11):
1. Sagan átti ekki að vera afmörkuð og sjálfstæð námsgrein heldur „grein á
meiði samfélagsfræði".
47