Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 50

INNTAK SÖGUKENNSLU
2. Atburða- og stjórnmálasaga þótti ekki nægja lengur heldur þurfti „að
lýsa gerð þjóðfélaga á tilteknu tímaskeiði" og leita félagslegra og menn-
ingarlegra skýringa. Með þessu væri „komið til móts við fræðileg sjón-
armið sagnfræðinnar eins og hún hefur þróast á síðustu áratugum". Enn
fremur segir í námskrá samfélagsfræðinnar frá 1977 (Samfélcigsfræði
1977:11): „Tilfinningar og viðhorf eru viðfangsefni samfélagsfræðinnar
ekki síður en sýnileg fyrirbæri félagslífsins."
3. Vikið skyldi „frá þeirri kröfu að nemendur fái á þessu stigi eins konar
yfirlit yfir helstu atburði sögunnar í heild". í stað þess skyldi hvert við-
fangsefni kannað til hlítar, m.a. til að öðlast skilning á „grundvallarhug-
tökum og reglum".
4. Astæðan til þess að yfirlitssagan var yfirgefin var ekki síst sú að nem-
endur ættu að kynnast sagnfræðilegum vinnubrögðum, einkum á síð-
ustu námsárum grunnskóla, „komast í kynni við sögulegar heimildir og
þjálfast í að draga af þeim ályktanir".
5. Söguleg viðfangsefni átti að velja „með tilliti til þess hve vel þau henta til
að skýra af hvaða rótum þjóðfélög nútímans eru sprottin". Þó skyldi taka
sérstakt tillit til menningararfs íslendinga. Enn fremur átti val á við-
fangsefnum og aðferðum að taka mið af nýjum hugmyndum og upp-
götvunum í félags- og sálvísindum, einkum þroskasálfræði.
6. Nokkur afstæðishyggja er boðuð. Hafa skyldi að leiðarljósi að „rétt svör
við spurningum um samfélagið eru ekki til á sama hátt og rétt svör t.d. í
eðlis- og efnafræði". Þó þyrfti að hafa í huga „að ekki eru öll viðhorf
jafngild né jafngóð rök fyrir hvaða skoðun sem er".
I ljósi þess sem áður segir um þjóðina sem grunninntak sögukennslu sést að hér er
tekinn annar póll í hæðina. Grunnviðmiðun er hugsanaferli barnsins og félags-
fræðileg greining á nútímasamfélagi yfirleitt. Nálgunin að þessu leyti (en ekki alls
staðar í samfélagsfræðinni) er afleiðsla, frá alhæfingum (meginhugmyndum) sem
tengja saman „lykilhugtök". Dæmi um slíka meginhugmynd á við fjórða námsár
þar sem landnám íslands er á dagskrá: „Menn skipuleggja samskipti sín á ýmsa
vegu í formi siða, venja, reglna (skráðra og óskráðra) sem jafnframt eru tæki til að
viðhalda samfélaginu" (Samfélagsfræði 1977:49-50). Inntak námsins er í þjónustu-
hlutverki í þessu sambandi: „Námsefnið á að þjóna þeim lykilhugtökum og megin-
hugmyndum sem lagðar eru til grundvallar samfélagsfræðinámi hverju sinni"
(Samfélagsfræði 1977:19). í rökum fyrir efnisvali fjórða námsárs er siðferðis- og fé-
lagsþroski barna í brennidepli, skilningur þeirra á reglum og skynjun á atburðum í
tímaröð sem talinn er eflast mjög um tíu ára aldur. Kennslufræðileg rök mæli með
því, segir í námskránni, að sögunám sé hafið með því að „kanna eigin uppruna".
Hér á „eigin uppruni" greinilega við um þjóðina (Samfélagsfræði 1977:52):
Þekking á uppruna íslendinga og sögur frá fyrstu öldum íslandsbyggðar hafa verið
og eru snar þáttur í sjálfsvitund íslendinga og menningararfleifð. Þess vegna hlýt-
ur það efni að skipa verulegan sess í námsefni samfélagsfræðinnar.
Hér kveður við nýjan tón en hann er ekki grunnstefið í námskránni frá 1977. Ef
eitthvað er grunnstef í samfélagsfræðinni (og þar með sögunni) þá mætti kalla það
48