Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Blaðsíða 56

INNTAK SOGUKENNSLU
fyrir „þræði" að menn mjaki sér áfram í tíma. Annálar geta verið endalaust safn, ár
frá ári, af ósamstæðum lýsingum og smælki. Þráður og samhengi eru búin til og
tímaröð er ein leið til samhengis en ekki fullnægjandi og ekki sú eina.
Gunnar Karlsson hafði meðal annars það sjónarmið í huga þegar hann samdi
Sjálfstæði íslendinga að fylgja þeim atriðum eftir sem á annað borð eru tekin upp.
Þegar sagt sé frá ásatrú verði að segja líka frá endalokum hennar og arftaka, kat-
ólsku kirkjunni, og síðan frá því hvernig stofnanir hennar hurfu og lúterskan tók
við. Þannig væri heldur ekki hægt að segja frá stofnun þjóðveldis nema fylgja því
eftir og segja frá endalokum þess. Þarna gildi lögmál skáldsögunnar (Gunnar Karls-
son 1992:77);
/ skáldsögu er ekki hægt að láta mikilvæga persónu gleymast í miðri sögu. Hún
verður aðfá að deyja eðaflytjast burt eða vera með til enda.
Frá þessu sjónarmiði er stutt til þess að taka slíka þætti sögunnar sérstaklega fyrir
og fylgja þeim eftir sem þema. Tenging milli ásatrúar og lútersku geta týnst í huga
nemenda milli ára og kennslubóka, en kannski síður ef þau eru tekin saman í einn
þráð.
Mismunandi leiðir er einnig hægt að fara í öðru skipulagsmáli, hvort þjóðarsaga
er kennd sér í lagi eða samfléttuð með víðtækari sögu. Þá er átt við að í námskrám
og kennslubókum sé tvískipting: Annars vegar er gert ráð fyrir Danmerkursögu, ís-
landssögu, sögu Bandaríkjanna o.s.frv. en hins vegar mannkynssögu. Þetta er raun-
veruleiki í flestum löndum enn í dag. Undantekningar eru a.m.k. Svíþjóð, Frakkland
og Finnland. Enginn kemst að vísu hjá því að víkja að „útlöndum" þegar fjallað er
um þjóðarsöguna en tvískiptingin er engu að síður ákveðin skilaboð um inntak.
Hér er ekki ætlunin að dvelja lengur við þetta mikilsverða atriði sem verðskuld-
ar sérstaka athugun. Svo virðist sem almenn tilhneiging sé til að brúa þetta bil,
hvort sem er með formlegri samfléttun eða nálgun innan ramma gömlu skipting-
arinnar. Hér á landi er nú stefnt að samfléttunarleiðinni samkvæmt tillögum nefnd-
ar sem fjallaði um þessi mál og eiga að vera veganesti við námskrárgerð (Markmið
samfélagsgreina í grunnskólum og framhaldsskólum 1998). Þó að þessi leið sé farin þarf
vægi þjóðarsögunnar ekki að minnka. Jafnvel getur hún komið skýrar fram. Veldur
hver á heldur.
Samnefnari
A okkar póstmódernísku lýðræðistímum má með góðum rökum segja að enginn sé
þess umkominn að ákveða hvað hópar fólks og jafnvel heilar þjóðir eiga að vita og
kunna í sögu. Ef þeim rökum yrði hlítt yrði hins vegar engin sameiginleg saga eftir
og hver yrði að smíða sína einkasögu. (Hún myndi vafalaust skarast á ýmsa vegu
þó að skipulagsins nyti ekki við.) Hér verður aftur á móti tekið undir þau sjónarmið
að almennrar orðræðu sé þörf, vettvangs þar sem samfélagið er til og limir þess
geta borið sig saman og miðlað reynslu. Til þess þarf lágmarkssamkomulag um
gildi, merkingu orða og inntak sögulegs arfs. Umfang og stærð þess samfélags sem
miðað er við er sögulega skilyrt og stjórnunarlega ákveðið.
I flestum sögunámskrám eru yfirlýsingar um að sagan eigi að gegna hlutverki
54