Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Qupperneq 75

KRISTÍN UNNSTEINSDÓTTIR
Heitið Gullintanna hefur óneitanlega beina skírskotun til norrænnar goðafræði
þar sem eitt af auknefnum ássins Heimdallar, varðmanns goðanna, var Gullintanni
eða „hinn gulltennti". Þetta heiti mun eiga að gefa vísbendingu um hlutverk Heim-
dallar sem goðs sólar, dags eða morgunroðans (Simek 1993:99). í Völuspá er Heim-
dallur kynntur sem ættfaðir mannkynsins sem gefur til kynna ákveðinn skyldleika
við Hermes sem á sér heimkynni bæði í mannheimum og goðaheimum (Eddu-
kvæði 1985,1 b:72). Enn fremur hefur því verið haldið fram að Heimdallur sé elds-
goð og hliðstæða indverska eldguðsins Agni (Simek 1993:99,110-111). Agni er eins
og Heimdallur gulltenntur, en tennur hans, skörp tungan og hárflókarnir eiga að
merkja eldsloga (Cooper 1993:100). Heimdallur er vörður goða og situr við himins
enda að gæta brúarinnar Bifrastar fyrir bergrisum. í Gylfaginningu Snorra Sturlu-
sonar er Heimdalli lýst þannig (Snorri Sturluson 1907, Gylf. 27):
... hann þarf minna svefn en fugl; hann sér jafnt nótt sem dag hundraÖ rasta frá
sér; hann heyrir ok þat, er gras vex á jöröu eða ull á sauðum ok alt þat, er hæra
lætr; hann hefir liiðr þann, er Gjallarhorn heitir, ok heyrir blástr hans í alla heima.
Ljóst er að stelpan Helga er vel sett með slíkan vörð og hjálparhellu sem Gullintanna
er sem á tengsl að rekja hvað snertir heiti og hlutverk til sjálfs útvarðar goðanna.
Jung heldur því fram að tvær mikilvægustu uppgötvanir mannsins, að ná tök-
um á eldinum og skapa sér tungumál, eigi sér sameiginlegan sálrænan bakgrunn
(Jung 1975,1:167). í þessu sambandi er ekki úr vegi að veita því eftirtekt að Hermes,
sendiboði grísku guðanna sem ferðast á milli goðheima, jarðar og undirheima, er
einnig sagður guð tungumálsins. „Hann veitir mönnum málsnilld" segir um
Hermes í þýðingu Steingríms Thorsteinssonar á Kennslubók í goðafræði Grikkja og
Rómverja eftir H. W. Stoll frá síðustu öld (Stoll 1871:58). Þessi kennslubók var notuð
víða í Þýskalandi og trúlega þýskumælandi löndum og því ekki ólíklegt að hana
hafi borið fyrir augu Carls G. Jungs.
Páll Skúlason heimspekingur vekur athygli á að grísku orðin „hermeneuen" (að
túlka) og „hermeneia" (túlkun) séu dregin af nafni Hermesar og komi víða fyrir í
grískum fornritum (Páll Skúlason 1981:175). í yfirlitsverki sínu um tákn bendir J. C.
Cooper á að hundar hafi táknrænt gegnt margþættu hlutverki í mörgum menn-
ingarsamfélögum. Auk hins alkunna varðarstarfs gegni hundar hlutverki túlkanda
á milli dauðra manna og guða og hundar komi með eld eða geti stjórnað eldi
annaðhvort af því þeir hafi uppgötvað eldinn eða hafi séð manninn kveikja eld.
Cooper getur þess einnig að í sumum samfélögum sé litið á hunda sem ættfeður
(Cooper 1993:92). Þessi hlutverk hundsins eiga sér bersýnilega hliðstæðu í hinum
margþættu hlutverkum bæði Heimdallar og Hermesar.
Animus Helgu - eldur og risar
Eins og allar frásagnir byggist ævintýrið um Gullintönnu á samspili jafnvægisrösk-
unar og jafnvægisleitar. Hér felst jafnvægisröskunin eða vandamálið á yfirborðinu í
því að eldurinn slokknar í kotinu og Helga þarf að útvega eld að nýju. Að öðrum
kosti er henni nauðugur einn kostur að leggjast fyrir og deyja. Móðir Helgu, sem
sýnilega stendur fyrir kvenlega visku eða fornmyndina „hina miklu móður", leggur
henni lífsreglurnar áður en hún deyr:
73