Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Page 88

Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Page 88
TÓBAKSREYKINGAR REYKVÍSKRA UNGMENNA sóknum með langtímasniði. Doherty og Allen (1994) taka í sama streng og telja lítinn metnað hafa verið lagðan í það að standa að vönduðum rannsóknum á tengslum fjölskylduhátta og reykinga unglinga. Við tökum undir þessa gagnrýni og viljum jafnframt finna að því, að þótt notaðar séu viðurkenndar mælingar á upp- eldisháttum er tilhneiging til að nota einhæfar mælingar (sjá til dæmis Doherty og Allen 1994). Enda hefur verið bent á hve mjög vanti mælingar almennt sem taki mið af mismunandi tegundum uppeldishátta (sjá til dæmis Lamborn, Mounts, Steinberg og Dornbusch 1991). I þessari rannsókn, sem er með langtímasniði, er lögð áhersla á að nota vand- aðar mælingar á uppeldisháttum og greina þá að eftir því hvers eðlis þeir eru. Sótt er í smiðju Baumrind (1971) sem er þekkt víða um heim fyrir rannsóknir sínar á uppeldisháttum foreldra og hvernig þeir tengjast ýmsum þroskaþáttum barnanna. I athugun á uppeldisháttum foreldranna dró hún fjóra þætti fram: - hvernig for- eldrar stjórnuðu barninu, - hvers konar þroskakröfur, félagslegar, tilfinningalegar og vitsmunalegar, foreldrar gerðu til barnsins, - hvernig foreldrar notuðu skýringar í samskiptum við börnin og - hvort hlýja og hvatning einkenndi samskiptin. Baum- rind (1991a, 1991b) hefur greint foreldrana í fjóra hópa eftir því hvað einkennir upp- eldishætti þeirra: Leiðandi foreldra (authoritative), skipandi foreldra (authoritarian), eftirláta foreldra (permissive) og afskiptalausa foreldra (rejective-neglecting). Leiðandi foreldrar krefjast þroskaðrar hegðunar af barninu og taka vel á móti hugmyndum þess. Þeir setja skýr mörk um hvað er tilhlýðilegt og hvað ekki, nota til þess útskýringar og hvetja börnin til að skýra út sjónarmið sín. Þeir eru hvorki uppáþrengjandi né setja börnunum stólinn fyrir dyrnar. Þeir sýna börnunum og mikla hlýju og uppörvun. Eftirlátir foreldrar bregðast vel við hugmyndum barna sinna, leyfa töluverða sjálfsstjórn og sýna þeim hlýju. Hins vegar setja þeir börnun- um ekki skýr mörk. Þeir eru undanlátssamir og forðast beina árekstra. Skipandi for- eldrar stjórna börnunum með boðum og bönnum og þeir refsa þeim fyrir mis- gjörðir. Reglur eru skýrar. Þeir vænta þess að skipunum þeirra sé hlýtt án útskýr- inga. Þeir nota því sjaldan röksemdir og sýna börnunum litla hlýju og uppörvun. Afskiptalausir foreldrar ala börnin upp í stjórnleysi, setja ekki mörk og gera ekki kröfur til þeirra. Þeir bregðast ekki við hugmyndum þeirra og veita þeim ekki stuðning. Vanræksla einkennir uppeldisaðferðir þeirra. Baumrind (1971) segir börn leiðandi foreldra reynast afar virk og þroskuð. Þau sýni mikið sjálfstæði, mikinn sjálfsaga og hafi tiltrú á sjálfum sér. Auk þess séu þau vingjarnleg og samvinnufús. Börn eftirlátra foreldra eru þroskuð, vinsamleg og sjálfstæð eins og börn leiðandi foreldra. Unglingar (15 ára) eftirlátra foreldra eru þó líklegri en unglingar leiðandi foreldra til að neyta vímuefna (neysla tóbaks, áfengis, hass og annarra vímuefna sameinuð í eina breytu, sbr. Baumrind 1991a, 1991b). Börn skipandi foreldra hafa fremur litla tiltrú á sjálfum sér og þau eru bæid og vansæl. Einnig eru þau óvinveitt, tortryggin og vantreysta öðrum. Skipandi og leið- andi foreldrum tekst álíka vel til við að forða börnum sínum frá vímuefnaneyslu. Börn afskiptalausra foreldra reynast óþroskuðust með tilliti til þeirra þátta sem athugaðir hafa verið. Þau hafa minnsta tiltrú á sjálfum sér, skortir sjálfsaga og eru árásargjörn. Vímuefnaneysla þeirra var jafnframt mest. 86
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124

x

Uppeldi og menntun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.