Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 88

Uppeldi og menntun - 01.01.1998, Síða 88
TÓBAKSREYKINGAR REYKVÍSKRA UNGMENNA sóknum með langtímasniði. Doherty og Allen (1994) taka í sama streng og telja lítinn metnað hafa verið lagðan í það að standa að vönduðum rannsóknum á tengslum fjölskylduhátta og reykinga unglinga. Við tökum undir þessa gagnrýni og viljum jafnframt finna að því, að þótt notaðar séu viðurkenndar mælingar á upp- eldisháttum er tilhneiging til að nota einhæfar mælingar (sjá til dæmis Doherty og Allen 1994). Enda hefur verið bent á hve mjög vanti mælingar almennt sem taki mið af mismunandi tegundum uppeldishátta (sjá til dæmis Lamborn, Mounts, Steinberg og Dornbusch 1991). I þessari rannsókn, sem er með langtímasniði, er lögð áhersla á að nota vand- aðar mælingar á uppeldisháttum og greina þá að eftir því hvers eðlis þeir eru. Sótt er í smiðju Baumrind (1971) sem er þekkt víða um heim fyrir rannsóknir sínar á uppeldisháttum foreldra og hvernig þeir tengjast ýmsum þroskaþáttum barnanna. I athugun á uppeldisháttum foreldranna dró hún fjóra þætti fram: - hvernig for- eldrar stjórnuðu barninu, - hvers konar þroskakröfur, félagslegar, tilfinningalegar og vitsmunalegar, foreldrar gerðu til barnsins, - hvernig foreldrar notuðu skýringar í samskiptum við börnin og - hvort hlýja og hvatning einkenndi samskiptin. Baum- rind (1991a, 1991b) hefur greint foreldrana í fjóra hópa eftir því hvað einkennir upp- eldishætti þeirra: Leiðandi foreldra (authoritative), skipandi foreldra (authoritarian), eftirláta foreldra (permissive) og afskiptalausa foreldra (rejective-neglecting). Leiðandi foreldrar krefjast þroskaðrar hegðunar af barninu og taka vel á móti hugmyndum þess. Þeir setja skýr mörk um hvað er tilhlýðilegt og hvað ekki, nota til þess útskýringar og hvetja börnin til að skýra út sjónarmið sín. Þeir eru hvorki uppáþrengjandi né setja börnunum stólinn fyrir dyrnar. Þeir sýna börnunum og mikla hlýju og uppörvun. Eftirlátir foreldrar bregðast vel við hugmyndum barna sinna, leyfa töluverða sjálfsstjórn og sýna þeim hlýju. Hins vegar setja þeir börnun- um ekki skýr mörk. Þeir eru undanlátssamir og forðast beina árekstra. Skipandi for- eldrar stjórna börnunum með boðum og bönnum og þeir refsa þeim fyrir mis- gjörðir. Reglur eru skýrar. Þeir vænta þess að skipunum þeirra sé hlýtt án útskýr- inga. Þeir nota því sjaldan röksemdir og sýna börnunum litla hlýju og uppörvun. Afskiptalausir foreldrar ala börnin upp í stjórnleysi, setja ekki mörk og gera ekki kröfur til þeirra. Þeir bregðast ekki við hugmyndum þeirra og veita þeim ekki stuðning. Vanræksla einkennir uppeldisaðferðir þeirra. Baumrind (1971) segir börn leiðandi foreldra reynast afar virk og þroskuð. Þau sýni mikið sjálfstæði, mikinn sjálfsaga og hafi tiltrú á sjálfum sér. Auk þess séu þau vingjarnleg og samvinnufús. Börn eftirlátra foreldra eru þroskuð, vinsamleg og sjálfstæð eins og börn leiðandi foreldra. Unglingar (15 ára) eftirlátra foreldra eru þó líklegri en unglingar leiðandi foreldra til að neyta vímuefna (neysla tóbaks, áfengis, hass og annarra vímuefna sameinuð í eina breytu, sbr. Baumrind 1991a, 1991b). Börn skipandi foreldra hafa fremur litla tiltrú á sjálfum sér og þau eru bæid og vansæl. Einnig eru þau óvinveitt, tortryggin og vantreysta öðrum. Skipandi og leið- andi foreldrum tekst álíka vel til við að forða börnum sínum frá vímuefnaneyslu. Börn afskiptalausra foreldra reynast óþroskuðust með tilliti til þeirra þátta sem athugaðir hafa verið. Þau hafa minnsta tiltrú á sjálfum sér, skortir sjálfsaga og eru árásargjörn. Vímuefnaneysla þeirra var jafnframt mest. 86
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124

x

Uppeldi og menntun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.