Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Síða 15

of a State to enforce such laws as it deems necessary to control the
use of property ... “). Þá eru skilyrðin um opinbera þágu („public
interest“) og um almannaþágu („general interest“) afar matskennd
í sjálfu sér. Úrlausnir mannréttindanefndarinnar og mannréttindadóm-
stólsins bentu heldur ekki til þess, lengi vel, að öflugrar verndar væri
að leita í umræddum ákvæðum 1. gr., eins og nefna má ýmis dæmi um.
í tilefni af þjóðnýtingu stáliðnfyrirtækja í Bretlandi kærði hluthafi
í slíku fyrirtæki yfir því, að lögþvingað afsal þeirra hluta, er hann
átti í félaginu, fæli í sér brot á 1. gr. Hélt hann því meðal annars fram,
að slíkar aðgerðir hefðu ekki verið nauðsynlegar til að markmiði þjóð-
nýtingarlaganna yrði náð, þar sem þar hefðu dugað hlutabréfakaup
á frjálsum markaði. Einnig taldi hann ófullnægjandi þær bætur, sem
ákveðnar voru í lögunum. 1 tiltölulega stuttum úrskurði mannréttinda-
nefndarinnar frá 29. maí 1967 (Coll. of Dec. 23.66, Yb. X.506) var
meðal annars tekið fram, að þj óðnýtingarlögin hefðu miðað að því að
koma stáliðnaðinum á traustan fjárhagsgrundvöll. Taldi nefndin, að
umræddar ráðstafanir hefðu ekki farið út fyrir mörk þess svigrúms,
sem aðildarríkin hefðu til réðstafana í opinbera þágu. Varð niður-
staða nefndarinnar sú, að kæran væri ekki tæk til frekari meðferðar,
þar sem hún hefði ekki við rök að styðjast („Manifestly ill-founded“).
1 dómi frá 7. desember 1976 (Handyside gegn Bretlandi) fjallaði
mannréttindadómstóllinn meðal annars um það, hvort hald, sem lagt
var á bækling nokkurn, færi í bága við 1. gr. 1. samningsviðauka. Dóm-
stóllinn lagði áherslu á, að aðeins hefði verið lagt hald á bæklinginn
til bráðabirgða, en síðari málsgr. 1. gr. tæki eingöngu til sviptingar
eignaréttar. Umrætt hald félli hins vegar innan sviðs 2. málsgr. 1. gr.,
þar sem það varðaði not eigna. Dómstóllinn taldi, að ekki væri um brot
að ræða á 1. gr. og lagði í rökstuðningi sínum meðal annars áherslu á,
að aðildarríkjunum einum væri fengið vald til að meta, hvort slík af-
skipti væru nauðsynleg („On the other hand the seizure did relate to
„the use of property“ and thus falls within the ambit of the second
paragraph. Unlike Article 10 (2) of the Convention, this paragraph
sets the Contracting States up as sole judges of the „necessity" for
an interference.“ Síðan er tekið fram, að úrlausnarvald dómsins tak-
markist því við lögmæti og markmið skerðingarinnar (sjá nánar 62.
gr. dómsins, sbr. Judgm. & Dec. 24). Þessi skoðun er áréttuð í dómi
mannréttindadómstólsins frá 13. júní 1979 (Judgm. & Dec. 31).
Eins og nánar verður vikið að síðar, hefur mannréttindanefndin
litið svo á, að tilvísun 1. málsgr 1. gr. til grundvallarreglna þjóðaréttar
gildi aðeins um útlendinga og að ríkisborgarar þess ríkis, sem hlut á
217