Tímarit lögfræðinga - 01.12.1983, Síða 20

Veigamikil rök eru hins vegar til þess, að líta beri á nefnda megin-
reglu í upphafsákvæði 1. gr. sem grundvallarreglu, er eigi hafi aðeins
sjálfstæða þýðingu með framangreindum hætti, heldur sé jafnframt
til fyllingar öðrum ákvæðum 1. gr. Samkvæmt því ber að skýra ákvæði
síðara málsl. 1. málsgr. og 2. málsgr. 1. gr. með hliðsjón af umræddri
grundvallarreglu í upphafsákvæði 1. gr. Hún setur því þess vegna
skorður, hve langt handhafar ríkisvaldsins geti gengið við takmörkun
eignarréttar á grundvelli 2. málsgr. 1. gr., og hún takmarkar einnig, hve
langt verður gengið með eignarnámi, enda þótt tilgreindum skilyrðum
síðara málsl. 1. málsgr. sé út af fyrir sig fullnægt.
Svo sem áður hefur verið drepið á, ber að skera úr því á grundvelli
aðstæðna í hverju tilviki, hvort ráðstöfun komi svo hart niður, að
brotið sé gegn vernd eignarréttar samkvæmt 1. gr. Greiðsla skaðabóta
er meðal þeirra atriða, sem þar geta skipt meginmáli, eins og berum
orðum var vikið að í fyrrgreindum dómi mannréttindadómstólsins í
máli þeirra Sporrong og Lönnroths. Á það bæði við eignarsviptingar
samkvæmt síðara málsl. 1. málsgr. og aðrar eignarskerðingar, sbr. t.d.
2. málsgr. 1. gr.
Ef litið er á upphafsákvæði 1. gr. sem grundvallarreglu, er veiti
vernd gagnvart hvers konar eignarskerðingum, hefur minni þýðingu,
hvort skerðing flokkast undir eignarsviptingar, sbr. síðari málsl. 1.
málsgr., takmörk eignarréttar, sbr. 2. málsgr., eða aðrar ráðstafanir,
er varða eignir manna. Sérstaklega á þetta við, ef bætur til eigandans
eru meðal þeirra atriða, sem hvað mesta þýðingu hafa við úrlausn
máls hverju sinni, og síðari málsl. 1. málsgr. verður auk þess ekki
skýrður svo, að fullar bætur skuli jafnan greiddar rétthöfum við
eignarnám.
2. Eignarnám samkv. 1. gr. 1. samningsviðauka.
A. Afmörkun eignai’náms.
Svo er kveðið á í síðari málsl. 1. málsgr. 1. gr., að ekki megi svipta
menn eignum sínum, nema í opinbera þágu (,,public interest“) og að
fullnægðum skilyrðum laga og grundvallarreglna þjóðaréttar. Ekki er
þarna nánar tilgreint, hvers konar eignarskerðingar er átt við, en þar
er fyrst og fremst um að ræða skerðingar, sem teljast til eignarnáms
eða þjóðnýtingar.
Ákvæði 2. málsgr. 1. gr. gefa veigamikla vísbendingu um, hvers
konar eignarskerðingar verði almennt ekki taldar til eignarsviptinga
í skilningi 1. málsgr. sömu greinar. 1 2. málsgr. eru berum orðum nefnd-
ar takmarkanir á nýtingu eigna og ráðstafanir til að tryggja greiðslu
222