Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 35

sem nokkurt raunverulegt hald er í." Þessvegna verður að leita merkingar í
lögfestu ríkisvaldi með hliðsjón af sögulegri þróun stjómskipunar ríkja og
samskipta þeirra við önnur ríki. Þegar þetta er gert í íslensku samhengi kemur
fram óvenju skýr og glögg mynd ríkis, sem er ein og óskipt heild, falið vald af
lýðnum með stjómarskrárbundnum valdheimildum, sem takmarkaðar era af
þrískiptingu rrkisvaldsins og mannréttindaákvæðum, og mætir nú, eins og
önnur ríki, yfirþjóðlegu valdi í samskiptum sínum við umheiminn.
3.1 Konungalögin 1665. Fullveldiskenningu hrundið í framkvæmd
Einveldi komst á í Danmörku árið 1660. í september og október það ár
komu saman fulltrúar aðals, presta og borgara til þess að koma reiðu áfjármál
ríkisins eftir kostnaðarsamt stríð við Svía. Þar kom fram tillaga um að ganga
formlega frá viðurkenningu á rétti konungs til Danmerkur sem erfðaríkis og var
það gert með formlegri erfðahyllingu hinn átjánda nóvember þetta ár. í janúar
var sent út til undirritunar fulltrúa lögstéttanna skjal, nefnt Suværenitetsakt, en
þar lýstu lögstéttirnar yfir því að þær hefðu afhent Friðriki III. konungi ríkið
sem erfðaríki ásamt svonefndum konungsréttindum og einveldi. í þessu skjali
var konungi einnig fengið vald til að setja nánari reglur um meðferð þessa valds
og erfðanna og þessar reglur var fallist á að samþykkja sem grundvallarlög.
Grundvallarlögin tóku gildi þann 14. nóvember 1665 þegar Friðrik III. undir-
ritaði „den Souveraine Kongelove".
Með þeinr fékk konungsríkið Danmörk þá sérstöðu í Evrópu að þar var
einveldishugtakið nákvæmlega útfært í settum lagatexta sem á sér ekki hlið-
stæðu annars staðar í Evrópu og Danir hreykja sér enn af í bókum.7
Aðalhöfundur Konungalaganna dönsku var Peder Schumacher, síðar
Griffenfeld greifi, fjölmenntaður Dani, og hugmyndirnar voru sóttar í þá lög-
fræði sem hæst bar í álfunni, Bodin, Hugo Grotius og Thomas Hobbes. Leið
fullveldishugtaksins í Konungalögin liggur um rit Hennings Amisæusar, De
jure majestatis, sem út kom árið 1610 í Frankfurt. Fullveldishugtakið var í
meginatriðum eins hjá Amisæusi og hjá Bodin. Þó var á sá veigamikli munur
að Amisæus viðurkenndi skipt fullveldi auk þess sem hann gerði greinarmun á
minni og meiri valdheimildum fullvaldsins. Hinar meiri voru löggjafarvald,
skipunarvald, æðsta dómsvald, hervald, kirkjuvald og réttur til myntsláttu.
Hinar minni valdheimildir vörðuðu allar fjárstjóm ríkisins.
26 Þetta tengist áríðandi spurningum um fræðaiðkun og þverfaglega nálgun. Hér læt ég mér nægja
að benda á að þótt fullveldi sé mikilvægt hugtak í t.d. stjómmálafræði, alþjóðasamskiptum og
stjórnspeki gefi lögfræðileg greining í senn sögulega samfellu og þau bestu rauntengsl við heiminn
sem yfirleitt sé færi á. Þessvegna eigi að byrja á lögfræðinni sem er svo auðvitað nátengd hinum
áðumefndu háskólagreinum.
27 Poul Johs. Jörgensen: Dansk Retshistorie. Kbh. 1974, bls. 147. Sjá og Ditlev Tamm: Dansk
retshistorie. Kbh. 1996, bls. 129: „at man har beundrende betegnet den danske kongelove - Lex
regia - som et af absolutismens pyramide kunstværker".
29