Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Page 73

leiðingar og upplýsingar, sem á þessum blöðum birtast, að sjálfsögðu aðeins
sem bergmálið eitt miðað við allt það sem rita mætti um löggjöf og aðstæður í
Suður-Ameríku á grunni þess sem fram kom í þessari kynnisferð, en sökum
þess að ekki mun fyrr hafa verið ritað á íslensku um löggjöf og lögfræði þessara
landa þykir engu að síður réttlætanlegt að draga upp, í stuttu máli, nokkra mynd
af sumu því sem einna helst einkennir réttinn suður þar, og þá, eftir atvikum,
með einhverjum samanburði við sum þau réttarkerfi heims sem annars staðar
eru ráðandi.7 8 9
Aðstæður leyfa þá vart annað en að einkum sé vikið að og byggt á tengslum
réttarkerfa Suður-Ameríkuríkjanna við þau tvö höfuðréttarkerfi eða „réttar-
fjölskyldur“, sem við þekkjum best, þ.e. „civil law“-kerfið, sem sækir uppruna
sinn til meginlandsríkja Vestur-Evrópu, og „common law“-kerfið, er á rætur
sínar í Englandi. Bæði hafa þessi réttarkerfi haft veruleg áhrif á rétt Suður-
Ameríkurfkjanna, einkum þó hið fyrmefnda á gjörvallan einkamálaréttinn en
hið síðamefnda á suma þætti hins opinbera réttar. Megináhersla verður þó lögð
á umfjöllun um einkaréttarlögbœkur þessara ríkja, fyrst og fremst þeirra ríkja
sem höfundurinn heimsótti og fyrr voru nefnd. Lögbækur þessar eru tví-
mælalaust gagnmerkar og yfirleitt afar vandaðar. Þær vísa óneitanlega til hárrar
réttarmenningar (a.m.k. sé haft mið af lögvísinni einni) sem þróast hefur í
fremur óhagstæðu og kaldranalegu ytra umhverfi eins og fyrr var getið um.10
7 Rétt er að taka fram að nær allt, sem ritað er um lög og lögfræði í ríkjum Suður-Ameríku, er á
spænsku í flestum ríkjunum, eða á portúgölsku í Brasilíu. Þar eð fæstir Islendingar skilja þessi
tungumál að gagni leitaðist greinarhöfundur við að kanna eftir fremsta megni hvað ritað hefði verið
um þessi efni á ensku eða þýsku, en þar reyndist sannarlega ekki vera um auðugan garð að gresja.
Auk stuttra og stundum mjög ófullkominna kafla um rétt þessara ríkja - eða a.m.k. sumra þeirra -
í alkunnum kennslubókum og handbókum um samanburðarlögfræði, sem óþarfi er að tíunda hér,
skal einkum bent á gagnlegar yfirlitsgreinar um rétt Suður-Ameríkuríkjanna í I. bindi safnritsins
Intemational Encyclopaedia of Comparative Law, sem m.a. má finna í bókasafni Lagadeildar
Háskóla íslands í Lögbergi. Af gagnlegum ritgerðum um einkamálarétt í Suður-Amerfku má
einkum benda á ítarlega grein „Privatrecht in Lateinamerika" eftir Hermann Eichler, í ritinu Aus
Österreichs Rechtsleben in Geschichte und Gegenwart - Festschrift fiir Hellbling, Berlín 1981, bls.
481-507. Um rétt og réttarþróun Suður-Ameríkuríkja er einnig m.a. fjallað í ítarlegri grein um
„Romanische Rechte" í V. bindi safnritsins Handwörterbuch der Rechtswissenschaft, Berlín og
Leipzig 1928, en að sjálfsögðu hefur margt og merkilegt gerst í löggjafarmálefnum sumra ríkjanna
síðan það rit birtist.
8 Um nánari skilgreiningar þessara hugtaka skal hér vfsað til greinar eftir höfund þessarar rit-
smíðar: „Samanburðarlögfræði - Hugleiðingar um efnissvið greinarinnar, gagnsemi hennar, mark-
mið, réttarkerfi og réttarfjölskyldur heims“ í afmælisriti til heiðurs Gunnari G. Schram. Rvík. 2002.
9 f þessari ritgerð verða hugtökin einkaréttarlögbók og borgaralögbók notuð jöfnum höndum um
þessar réttarheimildir, enda er merking þeirra nákvæmlega hin sama.
10 Þess skal hér getið, að þótt einkaréttar- eða borgaralögbækumar miklu séu eins konar „flagg-
skip“ löggjafar þessara landa hafa þar sums staðar einnig komið til sérstakar lögbækur um við-
skiptarétt (eftir fyrirmynd frá sumum Evrópuþjóðum) sem og víðast hvar umfangsmiklir lagabálkar
um ýmis réttarsvið önnur, nánast í lögbókaformi, svo sem um refsirétt og réttarfar í einkamálum og
opinberum málum, en ekki eru tök á því að fjalla um þessar réttarheimildir í þessari ritgerð.
67