Tímarit lögfræðinga - 01.04.2003, Blaðsíða 76

nýrra lögbóka á afmörkuðum réttarsviðum," að endanlega var vikið til hliðar
hinum fomfálegu réttarheimildum úr „gamla heiminum“ sem og staðbundnum
fyrirmælum stjórnarherra, sem byggðu á sama grunni. Lögbækur þessar
byggðust þó að meginstefnu á fyrirmyndum frá samsvarandi lögbókum ýmissa
Evrópuþjóða þar sem áhrifa frá Rómarrétti gætti oft mikið eins og verið hafði í
hinum eldra rétti Spánverja og Portúgala, þannig að fjarri fór því að nein
fullnaðarskil yrðu við marga þá meginþætti réttarreglna og réttarhugmynda sem
fyrir voru. Athyglisvert er hins vegar að bein áhrif frá spænskum (eða portú-
gölskum) rétti á efni hinna nýju lögbóka voru almennt ekki jafn mikil og e.t.v.
hefði mátt vænta. Svo virðist sem það hafi verið sumum þeirra manna, sem
höfðu sig hvað mest í frammi um löggjafarmálefni um miðbil 19. aldar, keppi-
kefli að slíta þau tengsl í umtalsverðum mæli og leggja þannig áherslu á nýlega
fengið sjálfstæði. Þessa gætti þó í mismiklum mæli eftir löndum álfunnar og
þessari stefnu var reyndar víðast hvar ekki fylgt til fullnustu þegar til kastanna
kom, heldur reyndu hinir kunnustu lagasmiðir þessa tíma yfirleitt að rjúfa ekki
með öllu sambandið við hinn eldri rétt. Spænskar og portúgalskar lögbækur
urðu þó að jafnaði ekki bein fyrirmynd hinna suður-amerísku lögbóka því að
þær komu svo seint til sögunnar, á Spáni 1889 og í Portúgal 1867, þótt drög að
þeim lægju að vísu fyrir talsvert áður. Brasilíumenn, sem eignuðust ekki sína
fyrstu borgaralögbók fyrr en 1916, völdu sér ekki portúgölsku lögbókina að
beinni fyrirmynd við samningu hennar, heldur má þar einvörðungu greina áhrif
frá henni en þó í takmörkuðum mæli.
4. TENGSL OPINBERS RÉTTAR VIÐ „COMMON LAW“ - KERFIÐ
Athyglisvert er, enda þótt einkamálaréttur Suður-Ameríkuþjóðanna beri
meginsvipmót „civil law“-réttarfjölskyldunnar eins og síðar verður nánar vikið
að, að benda má á ýmsa þætti hins opinbera réttar sem einkennast af áhrifum
frá rétti sumra „common law“-þjóða, einkum þó frá bandarískum rétti. Þetta á
alveg sérstaklega við um stjórnskipunarrétt þessara þjóða. Ymis hinna stærri
ríkja Suður-Ameríku sækja fyrirmyndir að stjórnarskrám sínum að verulegu
marki til bandarísku stjómarskrárinnar - enda ekki leiðum að líkjast, að flestra
mati, á þeim tíma er stjómarskrámar voru samdar - og ytri umgjörð stjóm-
skipulagsins er þá þangað sótt. Um er að ræða sambandsríki margra fylkja sem
lúta sjálfstjóm í innri málum innan ramma miðstýrðs alríkisvalds og alríkis-
löggjafar þar sem eðli og umgjörð valdamikils forsetaembættis er einnig með
svipuðum hætti og gerist í Bandaríkjunum. Sumar stjómarskrámar voru í upp-
hafi nánast þýðing hinnar bandarísku, einungis með þeim frávikum sem nauð-
synleg voru vegna aðstæðna. Þannig rötuðu m.a. allfullkomin mannréttinda-
ákvæði bandarísku stjómarskrárinnar inn í stjómarskrár suður-amerísku
ríkjanna, og hafa átt þar sess til frambúðar, eftir atvikum með einhverjum
breytingum, enda þótt hverjum manni megi ljóst vera að í því efni var oft og
11 Sbr. nmgr. nr. 10 hér að framan.
70