Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 43

43
nf þvi að maður hugsar, að það gcli orðið manni lil miska
eða meins,
t*á kemur hræðslan, sem er magnaðri en óttinn og hin
eiginlega geðshræring. Maður titrar afhræðslu, shr. uppruna-
lega merkingu orðsins.1 *)
I3á keniur skelfingin, sem er enn sterkari geðshræring;
maður skelfist og skelfur á beinunum af geðshræringu.
Og loks kemur ofboðið, þegar maður veit ekki lengur
sitt rjúkandi ráð, en reynir að forða sjer, hvað sem það
kostar og með hvaða hætti sem maður best getur.
IJetta eru nú bin mismunandi afbrigði hræðslunnar; en
áhrifin, sem hún hefir á líkamann, eru lika mjög mismun-
andi eftir þvi, hversu mögnuð hún er.
I’ólt J ames-Lange kenningin væri sjálf svo ýkt, sem sýnt
hefir verið, þá hefir hún þó hafl það gotl í för með sjer,
að menn hafa mikið belur en áður tckið eftir og látið sjer
skiljast þau ýmist lamandi eða stælandi áhrif, sem geðshrær-
ingarnar hafa á likamann. A h r i f h r æ ð s 1 u n n a r eru
einna helst þessi:
Manni hnykkir við og maður fær stundum eins og sling
i hjartað. En á hreyfistöðvar æðvöðvanna (hin vctsoinoiorisku
cenlra) hefir hræðslan þau áhrif, að hringvöðvar æðanna
dragast saman, svo að blóðið hverfur úr hörundinu og mað-
urinn bliknar. Samtimis fer hrollur um mann og stundum
slær út um mann köldum svita, eða eins og sagt er, manni
rennur kalt vatn milli skinns og hörunds. Og í skelfingunni
risa hárin á höfði manns. Á innvöðvana, hina gljáu vöðva
liffæranna, hefir hræðslan þau áhrif, að hún stöðvar rensli
úr kirtlum: munnurinn þornar upp, og stundum tekur bæði
fyrir tíðir og brjóstamjólk kvenna, ef þær verða mjög hrædd-
ar. Á hinn bóginn finnur maður eins og kökk í hálsi sjer
og farg á brjósti sjer, sem leiðir af þvi, að barka- og brjóst-
vöðvarnir dragast saman. Aftur á móti geta búkvöðvarnir
lamast svo af hræðslu, að maður gefi alt frá sjer. Á útvöðv-
ana, hina röndóltu vöðva hreyfifæranna, hefir hræðslan og
lamandi áhrif í fyrslu. Maður gapir og gónir og.er eins og
sleini lostinn, getur hvorki hrært Iegg nje Iið, verður ef til
vill vila-málllaus, svo að maður er að því kominn að rjúka
eða rýkur um koll. En þá deltur manni ef til vill í hug, að
1) Falk og Torp: »Die grundbetleulung des anord. hrœða ist also
»zum zittern bringen«. II, p. 928.