Árbók Háskóla Íslands - 02.01.1918, Page 88

88
sumum stafar þetta af heilsuleysi og öðru andstreymi, hjá
sumum aftur af því, að þeir hafa verið betra vanir, og hjá
sumum loks af einhvers konar fullkomnunarþrá, er aldrei
flnnur sjer fullnægt. Er þá oft töluvert meira í þessa menn
spunnið en þá, sem þeir eiga við að búa. Menn þessir verða
þó oft nöldursamir og óþýðir í umgengni og stundum ærið
ómildir í dómum sinum um menn og málefni. Ef geðslag
þetta magnast og verður að hreinu og beinu skaplyndi, verða
þelta oft mestu bölsýnismenn og jafnvel mannhatarar.1)
En af því að andúðin, eins og þegar er sagt, venjulegast
útilokar bæði blíðu manna og ást, en veldur aftur úlfúð og
hatri, leiðir hitt, að hún drepur venjulegast alla gleði manna
og hinar göfugri tilfinningar. En úlfúð vekur andúðin fyrir
skærur þær, sem hún hleypir af stokkunum manna í milli;
og úlfúðin vekur aftur heiftúð, er skærurnar aukast, en heift-
úðin upptendrar að síðustu hatrið, sem er beint til þess ætlað
að eiga i höggi við haturseínið eða hatursmanninn, reyna að
korna honum á knje og yfirstíga hann að síðustu fyrir fult
og alt. Hatrið lýsir sjer venjulegast í þeirri tilhneigingu, er
vjer nefnum hefnigirni, en hún er einmitt i þvi fólgin að
leitast við að hefna fyrir móðganir þær og mótgerðir, sem
maður þykist hafa orðið fyrir. Auðvitað getur aftur hefni-
girnin snúist upp í ævarandi hatur, ef maður þykist aldrei
hafa hefnt sín nægilega og heiftúðin magnast í stað þess að
rjena. En lítum nú nánar á hatrið og heiftúðina.
Aðalmarkmið hatursins og hefnigirninnar er að vinna að
eyðingu eða tortímingu þess, sem maður hefir lagt fæð á.
Öll viðleitni og tiltæki hatursins stefna að þessu markmiði.
Tiltæki hatursins eru jafn-margvísleg og liltæki ástarinnar,
en ekki að sama skapi jafn-göfug eða jafn-góðlátleg. Jafnvel
bænina hafa menn notað í þessu augnamiði og nota enn.
Flestar fornþjóðir, þar á meðal ekki síst Gyðingar, svo heift-
rækin þjóð sem þeir voru, báðu guð þess heilt og innilega
að tortíma óvinum sínum. Og enn mun þelta brenna við í
þeirri mildu heimsstyrjöld, sem nú geisar, meðal ófriðar-
þjóðanna. Annars treysta þær víst betur morðvjelum sínum
og morðtækjum en öllu öðru.
En þótt alt sje nú í uppnámi í heiminum, mun hatrið
og heiftúðin þó víst heldur vera í rjenun bæði meðal ein-
stakra manna og þjóðanna innbyrðis, þegar þær eiga ekki
1) Sbr. Moliére: Le Misanthrope og Wuller Scolt: The Pirate.