Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Síða 33

33
ÁSdíS HReFnA HARAldSdÓTTIR, SIgRún AðAlbJARnARdÓTTIR
Kennurum virðist takast það misvel og má t.d. benda á rannsókn Kristínar aðalsteins-
dóttur (2002) á samskiptum, kennsluháttum og viðmóti kennara. Hún sýndi fram á
að mikill munur reyndist á milli einstakra kennara hvað snerti viðmót þeirra gagn-
vart nemendum, agastjórnun í bekkjarstarfi og val á kennsluaðferðum; stærð bekkjar
skipti ekki máli. Meginniðurstaða Kristínar var að svo virðist sem ákveðnir eiginleikar
í fari kennara hafi áhrif á viðmót þeirra gagnvart nemendum og agastjórnun.
Ýmsar niðurstöður rannsókna benda til þess að samband nemenda við kennara
sína geti tengst líðan þeirra, samskiptahæfni og námsgengi (t.d. Davis, 2001; Sigrún
aðalbjarnardóttir, 2007) og á þetta jafnt við um leik- og grunnskólastigið. Nefna má
að hlýja kennara í samskiptum við leikskólanemendur, opin samskipti og árekstralítil
virðast tengjast því hversu vel börnin aðlagast skólanum við upphaf skólagöngu
(Birch og Ladd, 1996). Neikvætt viðhorf 8 −10 ára nemenda til samskipta við kenn-
ara, sérstaklega drengja, virðist aftur á móti tengjast erfiðleikum þeirra í skólanum og
þá sér í lagi samskiptum þeirra við aðra (Blankemeyer, Flannery og Vazsonyi, 2002).
Nemendur á yngri unglingastigum sem töldu kennara sinn umhyggjusaman og styðja
vel við bakið á sér voru líklegri til að sýna félagslega ábyrgð, námsáhuga og ábyrgð í
námi (Wentzel, 1997).
Margt bendir jafnframt til þess að bekkjarbragur og skólamenning, sem einkennist
af gagnkvæmri virðingu, sanngirni og umhyggju, stuðli að vellíðan nemenda og
námsáhuga og leggi góðan grunn að námsárangri þeirra. í þessu samhengi má nefna
niðurstöður úr hinu þekkta verkefni „Child Development Project“ (CDP) í Banda-
ríkjunum (Solomon, Battistich, Watson, Schalps og Lewis, 2000). Markmið þess er að
skapa samfélag í skólanum og samfélagskennd þar sem nemendur eru umhyggju-
samir, réttlátir, ábyrgir og stunda nám sitt af kostgæfni. Leitast er við að skapa þá
tilfinningu hjá hverjum nemanda að honum finnist hann tilheyra skólasamfélaginu,
sé hluti af því. Nemendur í verkefninu upplifðu skólann sem samfélag í ríkari mæli
en nemendur sem ekki tóku þátt í verkefninu. Þeim líkaði betur í skólanum og sýndu
meiri áhuga á náminu. Jafnframt aðhylltust þeir fremur lýðræðisleg gildi, huguðu
frekar að líðan og aðstæðum annarra og sýndu meiri hæfni í að leysa ágreiningsmál.
Þá minnkaði áhættuhegðun þeirra hlutfallslega meira, eins og áfengisneysla og hass-
reykingar, áflog og ofbeldi.
Hér á landi hefur einnig komið fram hve skólabragur getur tengst hegðun nemenda
og samskiptahæfni. í rannsókn Ingvars Sigurgeirssonar og Ingibjargar Kaldalóns
(2006) var rætt við fjölda kennara um hegðunarvanda í grunnskólum Reykjavíkur.
Fram kom að „góður skólabragur og jákvæð viðhorf til nemenda og foreldra“
einkenndu þá skóla þar sem „hegðunarvandi var minnstur eða starfsfólki fannst það
hafa góð tök“ (bls. 4). Kennararnir tengdu hegðunarvandkvæðin sjaldan kennslu-
háttum. Þó komu fram dæmi um að þeim fannst starfsandi batna með breyttum
kennsluháttum, t.d. þegar unnið var markvisst að því að koma til móts við þarfir
hvers nemanda.
í rannsóknar- og skólaþróunarverkefninu „Hlúð að félags- og tilfinningaþroska
nemenda“, sem annar höfundur þessarar greinar hefur staðið að um árabil, kom fram
að með því að kennarar legðu sig fram um að hlusta á raddir nemenda, leita eftir hug-
myndum þeirra um farsæl samskipti í skólastarfinu, ýta undir skoðanaskipti þeirra