Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Side 69

69
RAgnHIldUR bJARnAdÓTTIR
Sjálfstraustið sem er grunnur hæfninnar til athafna er háð stuðningi samstarfsaðila.
Hvers konar hæfni er æskilegt að kennaranemar þrói með sér – í ljósi þessara fræði-
legu nálgana? að mínu mati er slík hæfni mun víðtækari en nemarnir virðast sjá fyrir
sér. Þeir vilja ná tökum á hæfni í samskiptum sem tekur til félagslegrar færni, stjórn-
unarfærni og sjálfsstjórnar. Bæta þarf ýmsu við slíka samskipta- og tengslahæfni og auk
þess hæfni sem ég kalla athafnahæfni:
Samskipta- og tengslahæfni: félagsleg færni, stjórnunarfærni og sjálfsstjórn (skv. túlkun á
lýsingum nemanna). Auk þess:
hæfni til að setja sig í annarra spor, að mynda tengsl við börn, að deila hugsunum, tilfinn-
ingum og þekkingu með samstarfsfólki, að gefa og þiggja í samstarfi, að læra saman.
Athafnahæfni: sjálfstraust til að beita eigin þekkingu og koma eigin viðhorfum á framfæri,
hæfni til að spyrja gagnrýninna spurninga, m.a. um kennarahlutverkið, að beita faglegum
hugtökum í samskiptum og umfjöllun um starfið og félagslega umgjörð þess, að vinna saman
að viðfangsefnum, að deila ábyrgð með öðrum.
Áður voru nefnd þrjú atriði sem einkenndu upplifun þátttakenda á erfiðum viðfangs-
efnum: nálægð, væntingar og öryggisleysi.
Markmið þeirrar hæfni sem hér hefur verið lýst er einmitt að hefjast frá nálægð við
eigin persónu til faglegrar víðsýni, frá öryggisleysi einstaklingsins til þess að geta nýtt
sér stuðning annarra, frá því að láta stjórnast af væntingum sem tengjast kennarahlut-
verkinu til aukins sjálfstæðis í ákvarðanatöku og ályktunum – hugsanlega í samvinnu
við aðra.
Niðurstöður mínar benda til þess að skilgreina þurfi starfshæfni kennara upp á
nýtt, þannig að ekki sé aðeins stefnt að því að efla hagnýta, faglega og persónulega
hæfni þeirra heldur einnig „hæfni heildarinnar“ og hæfni til að beita félagslegum að-
ferðum til að takast á við vandamál sem tengjast kennarahlutverkinu.
að lokum: HlutvErk kEnnaramEnntunar
í grein þessari hef ég leitast við að varpa ljósi á sýn norrænna kennaranema á þau
vandasömu viðfangsefni sem tengjast kennarahlutverkinu og reyna á persónulega
eiginleika og jafnframt á það samhengi sem erfiðleikarnir spretta úr. Niðurstöður gefa
mun skýrari mynd af kröfum til kennaranema og kennara um persónulega hæfni en
fyrri rannsókn mín (Ragnhildur Bjarnadóttir, 2004). í ljósi niðurstaðna og fræðilegrar
umfjöllunar um kennarastarf í nútímasamfélagi hafa hér verið dregnar ályktanir um
það hvers konar hæfni eðlilegast sé að efla með kennaranemum. Kennaranemarnir
vilja gjarnan þróa með sér persónulega hæfni til að ná valdi á afmörkuðum verkefn-
um kennara en vafasamt er að stefna á svo þröng hæfnimarkmið.
Ekki nægir að styðja nemana við að ná betra valdi á mismunandi tengsla- og sam-
skiptahæfni og því sem ég kalla „athafnahæfni“; finna þarf leiðir til að styðja þá í að
menntast í átökum sínum við þá erfiðleika sem þeir þurfa að glíma við á vettvangi,
m.a. þá sem eru af persónulegum toga. Til þess þurfa þeir ekki síst að læra að nýta