Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Page 76

76
Og SeInnA bÖRnIn SegJA:
Finnbogadóttur til embættis forseta lýðveldisins árið 1980 markaði tímamót í þeim
efnum og á tímabilinu 1983 til 1999 jókst hlutur kvenna á alþingi úr 5% í 35%.
almenningur á íslandi virðist ekki hafa mikla trú á því að líffræðilegur munur
ákvarði mismunandi hlutverk kynjanna á opinberum vettvangi eða í einkalífinu. í
könnun sem gerð var árið 2003 höfnuðu 90% karla og 95% kvenna þeirri hugmynd að
karlar væru hæfari en konur til að stýra fyrirtækjum (auður Magndís Leiknisdóttir,
2005; Gallup, 2003). Þá höfnuðu 64% karla og 82% kvenna þeirri fullyrðingu að konur
væru hæfari til að hugsa um börn en karlar. Þó vekur nokkra athygli að svarend-
ur á aldrinum 18–35 ára höfðu neikvæðara viðhorf til jafnréttismála en svarendur á
aldrinum 36–75 ára (auður Magndís Leiknisdóttir, 2005). Þessi aldursmunur er ekki
í samræmi við niðurstöður rannsókna í öðrum löndum þar sem yngri svarendur eru
yfirleitt jafnréttissinnaðri en þeir sem eldri eru (sjá t.d. Brooks og Bolzendahl, 2004;
Crompton, Brockmann og Lyonette, 2005; Zhang, 2006). Þessi munur kann að stafa af
því að viðhorf fólks verði jákvæðari með aukinni reynslu af þátttöku í opinberu lífi og
fjölskyldulífi. Einnig er þó hugsanlegt að hér sé raunverulegur kynslóðamunur á ferð-
inni og yngri kynslóðin hafi neikvæðari viðhorf til jafnréttismála en þeir eldri höfðu
á sama aldri. Slíkar upplýsingar eru ekki til um viðhorf almennings fyrir daga skoð-
anakannana og því verður ekki úr þessu skorið með fullnægjandi hætti. Hins vegar
hafa viðhorf unglinga til jafnréttis í heimilisstörfum verið könnuð frá árinu 1992 og
gefa þau gögn skýrar vísbendingar um viðhorfsbreytingar meðal ungs fólks á síðustu
áratugum.
Á undanförnum árum hefur sú hugmynd hlotið hljómgrunn hér á landi að jafnrétti
kynjanna hafi nánast alveg verið náð og að aðeins sé tímaspursmál hvenær síðustu
leifar misréttis hverfi af sjálfu sér (sjá t.d. Davíð Oddsson, 2004; Egil Helgason, 2002;
Snjólf Ólafsson, 2005a). Rannsóknarniðurstöður benda þó til þess að mjög hafi hægt á
þróun í átt til meira jafnréttis kynjanna og jafnvel hefur verið talað um bakslag í þeim
efnum (andrea Hjálmsdóttir, 2007; auður Magndís Leiknisdóttir, 2005; Þorgerður
Einarsdóttir, 2004). Þannig fjölgaði konum í röðum framkvæmdastjóra íslenskra fyrir-
tækja aðeins úr 15% árið 1999 í 18% árið 2006 og hlutfall kvenna í stjórnum fyrirtækja
hélst óbreytt, eða um 22%, á sama tímabili (Hagstofa íslands, 2008a). Eftir alþingis-
kosningarnar vorið 2007 voru konur 32% þingmanna samanborið við 30% árið 2003
og 35% árið 1999 (Hagstofa íslands, 2008e). Þá var munur á tímakaupi karla og
kvenna um 30% árið 2006, samanborið við 27% mun að meðaltali í 27 aðildarlöndum
Evrópusambandsins (European Commission, 2006). í rannsókn Félagsmálaráðu-
neytisins (2006), þegar tekið hafði verið tillit til þátta á borð við menntun, starfssvið,
stöðuheiti, aldur og lengd starfsævi, var svokallaður „óútskýrður launamunur“ karla
og kvenna 15,7% á haustmánuðum 2006. Vinnuframlag íslenskra karla til heimilis-
starfa árið 2005 var 34% af heildartímum sem unnir voru á heimilinu, í samanburði
við 43% að meðaltali í Danmörku, Noregi, Finnlandi og Svíþjóð (Þóra Kristín Þórs-
dóttir, 2007).
Á sama tíma og hugmyndir um eðlislæg kynjahlutverk á heimilum og opinberum
vettvangi hafa svo að segja horfið úr almennri umræðu hefur skotið upp í orðræðunni
hugmyndum þar sem ójöfn staða kynjanna er talin vera óhjákvæmileg afleiðing af
frjálsu vali einstaklinga. Þannig hefur Snjólfur Ólafsson, prófessor við Háskóla íslands,