Uppeldi og menntun - 01.07.2008, Page 122

122
mennTUn, FORySTA Og kynFeRðI
menntakerfinu og víðar. Gerð var spurningalistakönnun meðal tveggja hópa, annars
vegar allra kvenskólastjóra landsins (51 af 220 árið 1992) og háttsettra kvenstjórnenda
á framhalds- og háskólastigi og víðar í menntakerfinu og hins vegar paraðs úrtaks
karlstjórnenda í sambærilegum stöðum. Guðný leitaðist við að varpa ljósi á það hvort
munur væri á reynslu karla og kvenna annars vegar og hins vegar milli kvenstjórn-
enda á ólíkum stöðum í menntakerfinu (bls. 227). í ljós kom að víða var marktækur
munur á svörum kven- og karlstjórnenda en þó minni en komið hafði fram í ýmsum
erlendum rannsóknum. í lok greinarinnar varpar Guðný fram þeirri spurningu hvort
sú kenningalega nálgun sem hún styðst við, það er að draga fram sameiginlega
reynslu stjórnenda eftir kynferði, feli í sér „hættu á eðlishyggju eða að staðalmyndir
um kynbundið atferli festist í sessi fremur en að þeim sé kastað fyrir róða“ (bls. 233).
Slík nálgun dragi athyglina frá margbreytileika og margröddun kvenna og samspili
einstaklingseinkenna, kynferðis og aðstæðna. Hér má greina fyrirboða þróunar í átt til
póstkenninga sem orðnar voru ríkjandi í erlendum rannsóknum og Guðný tók upp í
næstu rannsókn á forystu og kynferði sem fjallað er um í 9. kafla. Orðræður um árangur,
skilvirkni og kyngervi við stjórnun menntastofnana er eigindleg rannsókn sem Guðný
gerði árið 2001 meðal kvenskólastjóra á öllum skólastigum. Leitað var svara við því
hvernig orðræður um árangursstjórnun og kyngervi birtast í frásögnum kvennanna.
Guðný segist styðjast við félagslega mótunarhyggju og svokallaðan póststrúktúral-
isma með „kvennafræðilegu ívafi“ (bls. 237). Lykilhugtök í rannsókninni eru m.a. orð-
ræða, kyngervi, hugverur og skilvirkni. Þetta er metnaðarfull rannsókn þar sem könnuð
eru áhrif menntapólitískrar stefnumótunar á kvenstjórnendur á vettvangi menntunar.
í rannsókninni er einnig spurt grundvallarspurninga um þau gildi sem íslenskt sam-
félag hvílir á og þær afleiðingar sem mismunandi gildagrunnur getur haft fyrir skóla
og samfélag.
í eftirmála veltir Guðný því fyrir sér hvað hafi mótað sig sem fræðimann á sviði
menntunar, forystu og kynferðis. Hér ræðir hún einnig sýn sína á þróun fræðasviðs-
ins, starf háskólakennara og hvert stefni í jafnréttis- og menntamálum. í anda þeirrar
femínísku afstöðu að aðgreina ekki einkalíf og opinbert líf staldrar höfundur við í
sjálfsskoðun og fléttar frásagnir af atvikum í eigin lífi og þroskasögu saman við sögu-
legan fróðleik um kvennabaráttu og pólitík á íslandi og leggur mat á hverju hún hafi
skilað. Höfundur ræðir þrjú þekkingarfræðileg sjónarhorn sem tekist hafi á innan
vísindaheimsins á umræddu tímabili og hvernig hún hafi sjálf stuðst við þau öll á
mismunandi tímabilum á ferli sínum. Hún kemst að þeirri niðurstöðu að ekki virðist
staðið við lögbundna jafnréttisfræðslu í skólum og að áherslur á jafnrétti í mennta-
kerfinu hafi verið á undanhaldi hér á landi sem víða erlendis undanfarin 10−15 ár.
Valdastaða og launamunur kynjanna breytist því mjög hægt þrátt fyrir hátt mennt-
unarstig kvenna. Ástæðurnar telur höfundur vera ýmsar en flestar endurspeglist þær
í áherslu á svokallaða árangursstjórnun sem hafi orðið ráðandi með nýfrjálshyggjunni
sem einkennt hafi íslenska menntastefnu frá 1991. Þessa stefnu telur Guðný geta unn-
ið gegn jafnrétti.
Guðný gerir sér far um að fjalla um hugmyndir, kenningar og hugmyndakerfi í
samhengi við þá menntapólitísku strauma sem ríkjandi eru á hverjum tíma. Samspil
umhverfis, fræða og stofnana er þannig rauður þráður í rannsóknum hennar og um