Morgunn - 01.06.1960, Blaðsíða 60

54
MORGUNN
rétttrúnaðarfalskenning í vísindum. Efnið var talið grund-
völlur alls.
Þótt hugur og hyggja hefðu að vísu aðsetur í efnis-
heiminum, þá myndaði þó efni og andi tvær ólíkar and-
stæður. Lifandi verur voru látnar hafast við á einfaldan
hátt í fastmótuðu umhverfi, sem lét að engu að vilja
tegundanna. Að greina efnið, var í raun og veru að vita
allt um eðli hlutanna. Efnið var gildislaust að öðru en
því að fullnægja frumstæðustu þörfum lífsins. Um fegurð
hlutanna var ekkert spurt. Himininn og hans heimar,
sem voru „fullir af Guðs dýrð“, voru lagðir í eyði.
Þetta var eitt af fyrstu skaðsemdaráhrifum vísinda-
legrar þekkingar. í öðru lagi hefur hin vísindalega þekk-
ing, að því leyti, sem hún hefur leitt til aukinnar tækni-
þróunar, haft hinar örlagaríkustu afleiðingar í för með
sér. Hefur þess sérstaklega gætt á vettvangi stóriðjunnar.
Skipting heimsins í anda og efni gáfu undir fótinn trúnni
á forréttindi, eigi aðeins til eiginheimilda, heldur og til
eins konar einokunar tilbúinna siðareglna. Stóriðjuhöldar
lögðu því allt kapp á að einoka bæði sjónarmiðin sjálfum
sér til aukins framdráttar. Seyðið af þessari háttsemi hafa
nú þjóðirnar sopið til skamms tíma. En það er kunnara
en frá þurfi að segja, hversu fór um efnislegt sem and-
legt ástand í vélmyllum verksmiðjanna. Líf manna varð
gersneytt verðmætum. Maðurinn sem vera varð gildislaus
að öðru leyti en því að þjóna hagsmunum oft og tíðum
mjög eigingjarnra húsbænda. í fullu samræmi við þessa
ráðsmennsku skapast svo viðhorfið til lista. Drátt- og
högglist varð að víkja fyrir hagnýtum sjónarmiðum, og
svo rammt kvað að þessari andúð á listinni, að í sumum
löndum, þar sem iðnþróunin var komin lengst á veg, var
hún beinlínis talin áberandi vottur um léttúð. 1 þriðja
lagi hefur komið í ljós, að með aukinni útvíkkun þekk-
ingar — sviðsins, sem er að vísu gott í sjálfu sér, hefur
skapast nýtt vandamál. Hefur sú útfærsla leitt til þess,