Morgunn - 01.12.1975, Side 9

DR. HELGI PÉTURSS
111
ingur, þessi góði drengur, sem unni svo ættjörð sinni og öllu
því bezta í sögu hennar, hann hlaut að vera til þess kjörinn
og til þess ætlaður að vinna henni eitthvað mikið. Og mikið
hlyti hann að hafa unnið henni, ef hann hefði fengið að njóta
fullra starfskrafta. En örlögin urðu honum grimm. Mikinn
hluta ævinnar var honum meinað að starfa svo sem hann
hefði kosið. Allt um þetta tókst honum þó að framkvæma
mikilsverðar rannsóknir í jarðfræði Islands, og síðan komu
aðrir og byggðu á þeirri undirstöðu er hann hafði lagt. Og
hann lagði mikinn og merkilegan skerf til íslenzkra bók-
mennta. En þar eru framlög hans á tætingi, iðulega stuttar,
jafnvel örstuttar, greinar i blaði eða tímariti, en ávallt með
marki snillingsins, sem alltaf forðaðist ónytjuorðin. Margt er
þar spaklega sagt og skarplega, sífellt eitthvað athyglisvert.
Alveg var sama hvar hann greip niður, hann missti aldrei
efnið út um greiparniar. Hann gat vikið að persónu eða at-
burði í fornsögum okkar og lýst það upp með leiftrandi vits-
munum sinum. Aldrei var að efa að hann brygði ljósi yfir
sviðið. Með smágrein um Fornar ástir gat hann gætt sömu
prúðu þagmælskunnar sem snillingurinn, er söguna ritaði, og
þó sagt meira. Frá hugleiðingum sínum er hann stóð við gröf
Napóleons gat hann sagt í stuttri grein, og þá ekki aðeins
sagt með fáum orðum svo mikið, að þar með var þessum kyn-
lega óheillamanni miklu betur lýst en með öllu því öðru sam-
anlögðu, sem um hann hefur verið ritað á okkar tungu, heldur
þar að auki brugðið upp ljósi yfir það tímabil sögunnar, sem
stundum er við hann kennt. Það þarf mikla sál til þess að
gera slíkt. Guðmundi Finnbogasyni tókst að skrifa í tveim
orðum ritdóm um stóra bók og lýsa henni út og inn. Helgi
Péturss þurfti jafnmörg orð til þess að lýsa annari aðalper-
sónunni í einni af okkar nafnkunnustu fornsögum. Aldrei
skrifaði hann svo stutta grein að hún væri ekki þess verð að
varðveitast.
Þrátt fyrir allt varð það mikill arfur, sem þessi maður eftir-
lét þjóð sinni. En hana hefir skort trúmennsku til þess að
gæta arfsins. Til þess að minna á vanræksluna, og, eingöngu