Morgunn - 01.12.1975, Blaðsíða 16

118
MORGUNN
staða þessarar hreyfingar, í beinum tengslum við brennandi
þrá mannsandans eftir því að vita meira um örlög ástvina
sinna, afdrif kynslóðanna eftir líkamsdauðann. Og það er ein-
mitt þetta atriði, sem vér ætlum að leitast við að hugleiða sam-
an í kvöld, og skoða það út frá sjónarmiðum ýmissa merkustu
leiðtoga þjóðanna. Langsamlega mestan hluta ævi sinnar hef-
ur mannkynið, í raun og veru, aðeins gert sér grein fyrir
jörðinni og talið hana vera þann eina heim, sem til sé.
Hnettir himinsins voru þá taldir minni háttar viðauki þessa
heims, til þess gerðir að veita honum ljós og umkringja hann,
mönnum til unaðar.
Fáeinir glampar fullkomnari þekkingar náðu til fomaldar-
innar. Yfirskilvitlegir heimar, undir og yfir jörðinni, vom
yrkisefni bæði í fornaldar- og miðalda-skáldskap, en alltaf í
nánu sambandi við jörðina og i þjónustu hennar.
Það var ekki fyrr en nokkrum öldum eftir Kopemikus, að
sú hugmynd ruddi sér til rúms, að jörðin væri hnöttur, einn
af ótal mörgum.
Og það er tiltölulega mjög skammt síðan, að hugsjónir
manna uxu upp úr því, að vera aðallega bundnar við jarðnesk
sjónarmið og náðu því að verða alheimslegar.
Hinni rniklu byltingu mannlegs hugsanalifs er nú greini-
lega lokið, og nú viðurkenna allir óháða tilveru fjölmargra
annarra heima, að því er viðkemur efnasamsetningu þeirra
og hreyfingu í geimnum.
Saga vísindanna er ómótmælanlega saga um glæsileg af-
reksverk, en hún er einnig saga um mótstöðu. Málsvarar
sannleikans hafa alltaf átt það á hættu, að verða fyrir óvin-
gjamlegri gagnrýni, og sumir hverjir hafa mátt hrósa happi
yfir því að sleppa við ofsóknir. Líffræðingarnir urðu að vinna
verk sín með leynd.
Uppgötvuninni um hringrás blóðsins var tekið með lítils-
virðingu. Uppgötvun Galileos, sjónaukinn, mætti andúð, og
prófessorar færðust undan því að horfa í þetta verkfæri og
höfðu þá bjargföstu trú, að það, sem þar sæist, væri blekking.
Þannig eru það ekki aðeins kennisetningar, heldur einnig