Frjáls verslun - 01.05.2004, Blaðsíða 27

STARFSMANNAMAL
Kynferðisleg áreitni, og einelti í sérstökum
tilfellum, er refsinæm háttsemi, þ.e.
þolandinn getur kært gerandann fyrir
lögreglu og gerandinn getur þannig átt á
hættu að fá dóm, sekt eða jafiivel fang-
elsisdóm í verstu tilfellum.
Abyrgð vbinuveitanda
- Siðferðileg ábyrgð - Það er alveg ljóst að stjórnendur hafa þær siðferði-
legu skyldur að grípa inn í óviðunandi ástand/hegðunarmynstur á vinnu-
stað, bæði þegar um kynferðislega áreitni og einelti er að ræða, hvort
sem þeir ljúka málinu með tiitali, áminningu, uppsögn eða brottrekstri.
Það getur aldrei verið valkostur að lita undan og sjá ekki vandann.
og/eða móðgandi og mikilvægt er að það komi skýrt
fram að hegðunin sé í óþökk gerandans. Þolendur
geta eðlilega bæði verið konur og karlar.
Hvað er einelti? Einelti er endurtekið og langvar-
andi ofbeldi, andlegt eða líkamlegt, sem beinist að
einstaklingi eða hóþi sem er ófœr eða illa fær um að
verja sig. Einelti getur komið fram í athöfn (s.s.
árásum í orðum eða gerðum) eða athafnaleysi
(útskúfun, félagslegri einangrun). Einelti getur verið
skipulagt eða óskipulagt. Afleiðing eineltis er niður-
læging fyrir polandann, tilgangurinn er að brjóta
hann niður og valda skaða.
Ekki má flokka sem einelti einstakar deilur eða
átök, einstaka viðburði, aðgerðir sem beinast að
stórum hópi manna, sem eru fullfærir um að verjast
stríðni á vinnustað, né góðlátlega stríðni sem ekki er í
óþökk aðila.
Hvað er sameiginlegt með einelti og kynferðislegri
áreitni? Það er mjög mismunandi hversu við-
kvæmir þolendurnir eru og hver viðbrögð þeirra eru
Greinarhöfundur, Heiðrún Jónsdóttir, hdl. og fram-
kvæmdastjóri LEX lögmannsstofu.
- Refsiábyrgð - Ljóst er að vinnuveitanda ber skylda til að gera ráðstaf-
anir til að koma í veg Jyrir kynferðislega áreitni á vinnustað að viðlögðum
sektum skv. jafnréttislögum. Hann getur þannig fellt á sig refsiábyrgð ef
hann sinnir ekki þessum skyldum sínum. Iita verður til þess að skilyrði
þess að fella refsiábyrgð á einstaklinga eru ströng, brot þarf að vera gróft
og þáttur viðkomandi nokkuð skýr og strangar kröfur eru gerðar til
sönnunar. Ekki virðist vera lagaheimild til að fella refsiábyrgð á vinnu-
veitanda/stjórnanda vegna eineltis - tíl þess þyrftí hann að vera beinn
þátttakandi og hin saknæma athöfn að falla beinlínis undir ofangreint
hegningarlagaákvæði.
- BÓtaábyrgð - Bijóti vinnuveitandi gegn þeirri skyldu sinni sem fram
kemur í jaihréttislögunum, að gera sérstakar ráðstafanir tíl að koma í veg
Jyrir kynferðislega áreitni á vinnustað, í stoíhunum eða í skólum, er hann
skaðabótaskyldur samkvæmt almennum reglum, hvort sem hann brýtur
þetta ákvæði jafnréttíslaga með ásetningi eða gáleysi. En vinnuveitandi
getur einnig kallað yfir sig bótaábyrgð vegna kynferðislegrar áreitni svo
og eineltis á grundvelli almennra skaðabótareglna, að sakarskilyrðum
uppfylltum. Rétt er að minna á að vinnuveitendur bera ábyrgð á Jjóni
starfsmanna sinna að ákveðnum lagaskilyrðum uppfýlltum. Vinnuveit-
andi eða starfsmaður hans, Ld. sljórnandi, verður að hafa sýnt af sér sak-
næma háttsemi, þ.e. ásetning eða gáleysi. Brotið getur bæði falist í athöJh
eða athafnaleysi, t.d. með því að aðhafast ekki þrátt Jyrir að honum væri
ástandið ljóst eða honum hefði í það minnsta hefði mátt vera það ljóst
Starfsmanni vinnuveitanda þarf þannig að vera ljóst - eða mátt vera ljóst
- að verið var að brjóta á starfsmanni og hegðunin tíl þess fallin að valda
honum miska eða tjóni, andlegu eða líkamlegu. Vinnuveitandi getur ekki
í alvarlegum málum borið Jyrir sig vanþekkingu eða skort á vitneskju ef
ætla mættí að hann eða t.d. stjórnendur hans hafi verið, eða mátt vera,
ljós alvara mála. Þolandinn þarf eðlilega að sýna fram á Jjón sitt og sanna
hina saknæmu háttsemi.
Það er ljóst að hagsmunir vinnuveitenda af því að koma í veg Jyrir eða
stöðva einelti og kynferðislega áreitni, eru ekki eingöngu þeir að starfs-
mönnum líði vel á vinnustað. Vinnuveitendur geta fellt á sig bótaábyrgð
vegna kynferðislegrar áreitni og eineltís á vinnustað og jaihvel fellt á sig
refsiábyrgð í einstaka tílfellum. Það er, eins og hér hefur verið rakið, skil-
yrði að almennar reglur bótaréttarins séu uppJylltar, eða athaJhir myndu
falla undir ströng skilyrði refsiréttar. Þó verður að líta til þess að
sönnunarbyrði í þessum málum er oít erfið og hún myndi hvíla á þoland-
anum. Mikilvægt er að þolendur látí vita ef þeir telja sig óréttí beitta og
það er þannig skilyrði þegar um kynfcrðislega áreitni er að ræða að
þolendur gefi skýrt í skyn að hegðunin sé óvelkomin. Mikilvægt er að
stjórnendur íýrirtækja líti til þess að það yrði Jyrirtæki mjög mikið áfall í
opinberri umræðu ef upp kæmist að stjórnendur bæru ekki skynbragð
á að stöðva þessi samskiptí á vinnustað. Að lita undan og taka ekki á
vandamálum getur aldrei verið kostur lyrir nútíma stjórnendur. 33
27