Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 65

Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 65
þau þrjú býli sem hann bjó á alla sína búskapartíð voru allt hjáleigur.16 Hagkvæmnisástæður réðu mestu um að þessir voru vald- ir, því ég vildi að systkinahóp- arnir væru fæddir á svipuðum tíma, væru líkir að stærð, hefðu átt einhverja afkom- endur og að niðjatölin gæfu nægilega ýtarlegar upplýsing- ar um stéttarstöðu eða at- vinnustöðu til að hægt væri að flokka niðjana eftir þeim. Með í þessa athugun voru þvi tekin tíu börn Kjartans sem komust upp (af fjórtán sem fæddust), fædd á árunum 1797 - 1831, og öll átta börn Boga, fædd á árunum 1798 - 1823. Það verður ekki of skýrt tekið fram að þetta er langt frá því að vera nákvæm eða hávís- indaleg könnun á þessun niðj- um, heldur er henni aðeins ætlað að gefa lauslega hug- mynd um það hvernig nota megi ættfræði í sagnfræði- rannsóknum, og líka að benda á svið í íslenskri sagnfræði sem lítið hefur verið sinnt. Og hvað segir nú svo þessi litla athugun okkur um til- færslur fólks milli stétta? I raun erum við hér að tala um félagslegan hreyfanleika í tveimur þjóðfélögum: „gamla Islandi" og „nýja Islandi". Gamla Island er það miðalda- þjóðfélag sem leið undir lok á 19. öld. Nýja Island er það þjóðfélag sem tók við af því; framlciðsla fyrir markað tók við af sjálfsþurftarbúskapn- um, sjávarþorpin stækkuðu, stéttaskipting varð flóknari, menntun og kunnátta til sér- hæfðra starfa varð brýnni o.s.frv.17 I þessari athugun var þó Breyttir atvinnuhættir juku möguieika manna á að færast milli stétta. ekki ætlunin að taka hreyfing- ar milli stétta eftir 1940, en upp úr því verða gríðarlegar breytingar á þjóðfélaginu og félagslegur hreyfanleiki miklu meiri. Eg kaus að niðjarnir væru komnir á starfsaldur fyrir þann tíma og þess vegna sleppti ég öllum fæddum eftir 1910. Er það meira að segja í síðasta lagi því árið 1940 eru yngstu niðjarnir aðeins þrí- tugir. Af þeim sökum kemur þjóðfélagsþróunin eftir 1940 eitthvað inn í myndina, en væntanlega þó hverfandi lítið. Það er athyglisvert að sjá hvernig þessum niðjum vegn- aði sem höfðu svo ólíkan bak- grunn efnalega. Skipti hann sköpum? AFKOMENDUR KJARTANS JÓNSSONAR Ef við lítum fyrst á afkom- endur Kjartans Jónssonar í bændasamfélaginu þá sjáum við að þeir komust ekki upp fyrir fæðingarstétt Kjartans, og margir færðust niður. Hér erum við að tala um börn og barnabörn hans (1. og 2. lið). I töflu 1 sjáum við hve stór hluti af þeim komst ekki upp úr hinu ófrjálsa vinnuhjúastandi, Þrátt fyrir þetta má ekki láta sér sjást yfir það hve margir niðjanna komast í bændastéttina sjálfa. Ef sam- félagið væri staðnað eða kyrr- stætt (statískt) þá ættu aðeins tvö barna Kjartans að hafa orðið bændur/bændakonur, hin að hafa færst niður. En sú staðreynd að sjö börn Kjart- ans af tíu komust í bóndastétt sýnir að möguleikarnir í sam- félaginu höfðu aukist. Efri hlutar stéttapýramídans stækk- uðu hlutfallslega eins og Gísli Gunnarsson kemst að orði.ls Athugum þá hvernig niðjar Kjartans spjöruðu sig í nýja samfélaginu (þ.e. 3. og 4. lið- ur). Tafla 1 sýnir glöggt að þar fengust niðjarnir yfirleitt við störf í þjóðfélaginu sem ekki kröfðust menntunar eða sér- kunnáttu, þ.e. verkamanna- vinnu, sjómennsku og önnur ófaglærð störf. Einungis tvö þeirra starfa sem tilgreind eru til starfa í þéttbýlinu höfðu háa félagslega stöðu: skip- stjórastarfið og útgerðar- mannsstarfið. En niðjarnir í þeim stöðum voru aðeins lítið Eins og sagnfrædirit eru Islensk ættfrædirit mjög misjöfn ad gædum og frágangi, enda samin í mismunandi tilgangi. 63
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.