Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 14

Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 14
Auður G. Magnúsdóttir Ekki verdur annað séð en frillubörn hafi átt sér nokkra framavon - og arfs - með ýmsum ráðum. Pað er því auösætt að kvennafar ástsælla söguhetja okkar, og tíð ástmeyjaskipti, voru ekki „ villimennska “ ein, heldur kannski árangursrík baráttuaðferð, og í mörgum tilfellum þaulskipulögð. Og varla hafa feður verið þvingaðir til að láta dætur sín- ar af hendi til að gegna frillu- stöðu. Frillur þeirra Þórðar og Þorgils hefðu án efa getað notið þeirra forréttinda að giftast, efnahagsins vegna, og sama má segja um Valgerði á Keldum, Þóru Eiríksdóttur og fleiri. Margar frillur voru af göfugum og/eða auðugum ættum og ólíklegt er að for- réttindunum að geta gifst hafi verið fórnað fyrir ekki neitt. Frillusambönd voru oft og tíðum hrein hagsmunasam- bönd, kaup kaups, eins og hjónaband, samið var um gagnkvæmar skyldur. Þeir Þorgils skarði og Gissur höfðu fyrir frillur dætur Gunnars Klængssonar. Skyldi Gunnar ekki hafa náð mikil- vægari samböndum með mægðum við þá tvo en hann hefði náð með mægðum við þá bændur sem dætrunum var hugsanlega jafnræði að? Illugi Gunnarsson var til dæmis í hópi helstu foringja Norð- lendinga á alþingi 1262 og naut sennilega mægða. Þótt staða frillna og óskilgetinna barna hafi verið óörugg sam- kvæmt ákvæðum Grdgdsar og Jónsbókar voru margar leiðir til að komast yfir hindranir. Ekki verður annað séð en frillubörn hafi átt sér nokkra framavon — og arfs — með ýmsum ráðum. LOKAORÐ Ef á heildina er litið má því greina fjórar ástæður fyrir frillulífi íslendinga á þjóð- veldisöld. I fyrsta lagi höfðu margir ekki efni á að gifta sig, en þeir gátu ekki heldur með góðu móti átt margar frillur, vegna framfærsluskyldu föður eða föðurættar óskilgetinna barna. Stórhöfðingjar á borð við Sæmund Jónsson hafa hugs- anlega heldur ekki fundið sér neina samboðna. I þriðja lagi eru dæmi þess að sjálfur Amor hafi beint boga sínum að hjörtum sögu- hetja eins og Jóns Loftssonar og Ragnheiðar Þórhallsdótt- ur. Fjórða skýringin á fjöllyndi höfðingja þjóðveldisaldar virðist geta verið sú að með frillulífi hafi mátt koma sér upp neti bandamanna. Frillu- lífi hafi á svipaðan hátt og hjónaband treyst stöðu þeirra sem að því stóðu, karlsins annars vegar og fjölskyldu konunnar hins vegar. Fjöl- skyldu hennar gat verið hagur af samböndum við sér hærra setta og komist til nokkurra mannvirðinga í krafti „fjöl- skyldutengslanna“ og höfð- ingjar þurftu á liðsstyrk að halda á válegum tímum Sturl- ungaaldar. Það er því auðsætt að kvennafar ástsælla söguhetja okkar, og tíð ástmeyjaskipti, voru ekki „villimennska" ein, heldur kannski árangursrík baráttuaðferð, og í mörgum tilfellum þaulskipulögð. Ast- in flutti greinilega ekki fjöll í þá daga, heldur skynsemin. Er kannski óhætt að taka undir með Einari Olafi Sveinssyni, þegar hann skrifar um Sturl- ungaöld árið 1940: Sýnilegt er, að sambönd karla og kvenna hafa oft verið heldur lausleg á Sturlungaöld og menn skamma stund milli kvenna, en ef þetta er borið saman við þá öldina sem okkur er kunnust, þá tutt- ugustu, hljóta þá ámælin um 13. öldina að hjaðna niður eins og froða.18 Tilvísanir 1. Jónsbók, 1904, bls. 69. 2 íslenskt fornbréfasafn, I, bls. 262-263. 3. íslenskt fornbréfasafn I bls, 237. 4. Jónsbók, 1904, bls. 83. 5. Grdgds, Staðarhólsbók Kaupmannahöfn, 1879. bls. 167. 6. Gunnar Karlsson, „Kenningin um fornt kvenfrelsi á Islandi“, Saga 1986, bls. 68. 7. Sturlunga saga I, 1946, bls. 242. 8. Sturlunga saga I, 1946, bls. 308. 9. Sturlunga saga 1,1946, bls. 280. 10. Olafía Einarsdóttir, „Staða kvenna á þjóðveldisöld. Hugleiðingar í ljósi samfélags og efnahagskerfis“, Saga 1984, bls. 13. 11. Ólafía Einarsdóttir, „Staða kvenna á þjóðveldisöld. . . Saga 1984, bls. 13. 12. Sturlunga saga II, 1946, bls. 66. 13. Sturlunga saga II, 1946, bls. 218. 14. Biskupasögur I, 1858, bls. 284. 15. Biskupasógur I, 1858, bls. 284. 16. Biskupasögur 1,1858, bls. 286. 17. Sturlunga saga I, 1946, bls. 262. 18. Einar Ólafur Sveinsson, Sturlungaöld, bls. 67. 12
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Ný saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.