Ný saga - 01.01.1988, Síða 14

Ný saga - 01.01.1988, Síða 14
Auður G. Magnúsdóttir Ekki verdur annað séð en frillubörn hafi átt sér nokkra framavon - og arfs - með ýmsum ráðum. Pað er því auösætt að kvennafar ástsælla söguhetja okkar, og tíð ástmeyjaskipti, voru ekki „ villimennska “ ein, heldur kannski árangursrík baráttuaðferð, og í mörgum tilfellum þaulskipulögð. Og varla hafa feður verið þvingaðir til að láta dætur sín- ar af hendi til að gegna frillu- stöðu. Frillur þeirra Þórðar og Þorgils hefðu án efa getað notið þeirra forréttinda að giftast, efnahagsins vegna, og sama má segja um Valgerði á Keldum, Þóru Eiríksdóttur og fleiri. Margar frillur voru af göfugum og/eða auðugum ættum og ólíklegt er að for- réttindunum að geta gifst hafi verið fórnað fyrir ekki neitt. Frillusambönd voru oft og tíðum hrein hagsmunasam- bönd, kaup kaups, eins og hjónaband, samið var um gagnkvæmar skyldur. Þeir Þorgils skarði og Gissur höfðu fyrir frillur dætur Gunnars Klængssonar. Skyldi Gunnar ekki hafa náð mikil- vægari samböndum með mægðum við þá tvo en hann hefði náð með mægðum við þá bændur sem dætrunum var hugsanlega jafnræði að? Illugi Gunnarsson var til dæmis í hópi helstu foringja Norð- lendinga á alþingi 1262 og naut sennilega mægða. Þótt staða frillna og óskilgetinna barna hafi verið óörugg sam- kvæmt ákvæðum Grdgdsar og Jónsbókar voru margar leiðir til að komast yfir hindranir. Ekki verður annað séð en frillubörn hafi átt sér nokkra framavon — og arfs — með ýmsum ráðum. LOKAORÐ Ef á heildina er litið má því greina fjórar ástæður fyrir frillulífi íslendinga á þjóð- veldisöld. I fyrsta lagi höfðu margir ekki efni á að gifta sig, en þeir gátu ekki heldur með góðu móti átt margar frillur, vegna framfærsluskyldu föður eða föðurættar óskilgetinna barna. Stórhöfðingjar á borð við Sæmund Jónsson hafa hugs- anlega heldur ekki fundið sér neina samboðna. I þriðja lagi eru dæmi þess að sjálfur Amor hafi beint boga sínum að hjörtum sögu- hetja eins og Jóns Loftssonar og Ragnheiðar Þórhallsdótt- ur. Fjórða skýringin á fjöllyndi höfðingja þjóðveldisaldar virðist geta verið sú að með frillulífi hafi mátt koma sér upp neti bandamanna. Frillu- lífi hafi á svipaðan hátt og hjónaband treyst stöðu þeirra sem að því stóðu, karlsins annars vegar og fjölskyldu konunnar hins vegar. Fjöl- skyldu hennar gat verið hagur af samböndum við sér hærra setta og komist til nokkurra mannvirðinga í krafti „fjöl- skyldutengslanna“ og höfð- ingjar þurftu á liðsstyrk að halda á válegum tímum Sturl- ungaaldar. Það er því auðsætt að kvennafar ástsælla söguhetja okkar, og tíð ástmeyjaskipti, voru ekki „villimennska" ein, heldur kannski árangursrík baráttuaðferð, og í mörgum tilfellum þaulskipulögð. Ast- in flutti greinilega ekki fjöll í þá daga, heldur skynsemin. Er kannski óhætt að taka undir með Einari Olafi Sveinssyni, þegar hann skrifar um Sturl- ungaöld árið 1940: Sýnilegt er, að sambönd karla og kvenna hafa oft verið heldur lausleg á Sturlungaöld og menn skamma stund milli kvenna, en ef þetta er borið saman við þá öldina sem okkur er kunnust, þá tutt- ugustu, hljóta þá ámælin um 13. öldina að hjaðna niður eins og froða.18 Tilvísanir 1. Jónsbók, 1904, bls. 69. 2 íslenskt fornbréfasafn, I, bls. 262-263. 3. íslenskt fornbréfasafn I bls, 237. 4. Jónsbók, 1904, bls. 83. 5. Grdgds, Staðarhólsbók Kaupmannahöfn, 1879. bls. 167. 6. Gunnar Karlsson, „Kenningin um fornt kvenfrelsi á Islandi“, Saga 1986, bls. 68. 7. Sturlunga saga I, 1946, bls. 242. 8. Sturlunga saga I, 1946, bls. 308. 9. Sturlunga saga 1,1946, bls. 280. 10. Olafía Einarsdóttir, „Staða kvenna á þjóðveldisöld. Hugleiðingar í ljósi samfélags og efnahagskerfis“, Saga 1984, bls. 13. 11. Ólafía Einarsdóttir, „Staða kvenna á þjóðveldisöld. . . Saga 1984, bls. 13. 12. Sturlunga saga II, 1946, bls. 66. 13. Sturlunga saga II, 1946, bls. 218. 14. Biskupasögur I, 1858, bls. 284. 15. Biskupasógur I, 1858, bls. 284. 16. Biskupasögur 1,1858, bls. 286. 17. Sturlunga saga I, 1946, bls. 262. 18. Einar Ólafur Sveinsson, Sturlungaöld, bls. 67. 12
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132

x

Ný saga

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ný saga
https://timarit.is/publication/806

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.