Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 103

ist vera bæði góður og slæm-
ur. Hagvöxtur var mikill og
atvinnuástand almennt gott,
ríkisstjórnin kom á löngu
tímabærum umbótum í átt til
nútímalegri markaðshátta og
viðskiptafrelsis, auk umtals-
verðra tilrauna til að auka fjöl-
breytni atvinnulífsins (Jó-
hannes Nordal, 1981). Að
mörgu leyti hafa þær ríkis-
stjórnir sem síðar komust til
valda byggt á arfleifð Við-
reisnarstjórnarinnar, vegna
þess að sú skipan og þau hag-
stjórnarúrræði sem Viðreisn
innleiddi hafa verið ráðandi
allt fram á þennan dag.
Áherslur á efnisþætti hafa
verið ólíkar frá einni ríkis-
stjórn til annarrar (byggða-
stefna, uppbygging veiðiflota,
orkuöflun, o.fl.) en stjórnar-
hættirnir hafa að mestu leyti
verið í anda Viðreisnarúrræð-
anna. Það er helst nú allra síð-
ustu árin sem bryddað hefur
verið upp á umtalsverðum
nýjum stjórnarháttum, t.d.
með fastgengisstefnu og um-
bótum í peningamálum.
A neikvæðu hlið reiknings-
skila Viðreisnarstjórnarinnar
ber líklega einna hæst verð-
bólguna og óróleika á vinnu-
markaði, auk mikils taps á
fólki úr landi við upphaf og
undir lok stjórnartímans.
Viðreisn — og flestum öðrum
ríkisstjórnum lýðveldisins —
mistókst algerlega að full-
nægja þeirri forsendu árang-
ursríkrar aðlögunar, að ná
friði á vinnumarkaði. Hörð
verkfallsátök voru viðvarandi
og hlutfallslegt vinnutap
vegna verkfalla á sjöunda ára-
tugnum var meira en í öðrum
þróuðum vestrænum löndum
að Ítalíu undanskilinni, en
óstöðugleiki í stjórnmálum og
á vinnumarkaði hefur einmitt
staðið ítalska þjóðfélaginu
nokkuð fyrir þrifum á eftir-
stríðsárunum (Stefán Ólafs-
son, 1984).
Þó að á Islandi séu flestar
forsendur fyrir hendi til þess
að lýðræðisleg samráðsskipan
gæti virkað á svipaðan hátt og
í hinum smáríkjunum í
Evrópu, þá hefur reyndin
ekki orðið sú. Stjórnvöld hafa
þó oft haft samráð við hags-
munaaðila í þjóðfélaginu
þegar þau taka ákvarðanir sín-
ar, og frægir samráðssamn-
ingar voru t.d. gerðir við
verkalýðshreyfinguna árið
1964 um miklar umbætur í
húsnæðismálum. Frá árinu
1979 hefur reyndar verið
bundið í lög að samráð skuli
höfð við aðila vinnumarkað-
arins um stjórnun efnahags-
mála. Samráð við verkalýðs-
hreyfingu hafa hins vegar ekki
verið af þeim toga að dugað
hafi til þess að skapa það
traust og þann frið á vinnu-
markaði sem tíðkast hefur í
öðrum smáríkjum í Evrópu.
Oft hafa samráðin aðeins falið
í sér miðlun upplýsinga um
ákvarðanir sem ríkisstjórn
hefur þegar tekið.
Þetta leiðir hugann að því
hvort launþegasamtökin telji
sig yfirleitt eða oft hafa borið
skarðan hlut frá borði vegna
ákvarðana ríkisstjórna, eða
hvort þau telji ríkisstjórnir al-
mennt eftirlátari við samtök
atvinnurekenda og atvinnulífs
en góðu hófi gegni þegar
byrðum og fríðindum er út-
deilt með hagstjórnaraðgerð-
um.
Samanburður á sumum
þáttum lífskjara milli landa
(t.d. launum, vinnutíma og
nokkrum þáttum velferðar-
þjónustu) bendir til þess að
nokkur fótur sé fyrir þeirri til-
gátu að launafólk hafi borið
skarðan hlut frá borði stjórn-
valda og vinnuveitenda á síð-
ustu áratugum. Tíðar aðgerðir
stjórnvalda til þess að breyta
útkomum kjarasamninga eru
einnig vel til þess fallnar að
festa slíka trú í sessi hjá launa-
fólki og verkalýðsleiðtogum.
Þá má segja að umtalsvert tap
á fólki úr landi styðji einnig
þessa tilgátu (Stefán Ólafsson,
1984).
Árið 1964 voru gerðir frægir samráðssamningar við
verkalýðshreyfinguna um umbætur í húsnæðismálum. Á þingi
A.S.Í. árið 1964 var vitaskuld mikið um þá rætt.
mrn
101
L