Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 43

GRÁFELDIR Á GULLÖLD OG VOÐAVERK KVENNA
mörbiskup'1.6 Eins og nærri
má geta varð höndin kreppt
og klerkur mátti sig hvergi
hræra. En hér er líklega góð
vísbending um það hvernig
Islendingum var strítt erlend-
is.
Ottinn við menningarlega
einangrun á sér etv. ekki síður
sálrænar en sögulegar orsakir
og er kannski samkenni eyjar-
skeggja hvarvetna.
Á sjötta áratugnum voru
líka einlægt einhverjir að segja
frá utanlandsferðum sínum í
útvarpinu og byrjuðu oft
svona: „Góðir Islendingar.
„Út vil ek“, sagði Snorri. Út-
þráin hefur löngum einkennt
Islendinginn“. Ferðalöngun
Islendinga og ótti við menn-
ingarlega einangrun hefur
vafalítið átt þátt í því hversu
tíðrætt fræðimönnum hefur
orðið um utanlandsferðir for-
feðranna á eigin skipum hvert
á strönd sem var og hversu
þeir dást að þeim. Hugmynd-
in um menntunargildið í utan-
landsferðum Islendinga á 11.
og 12. öld kemur fram hjá
Þorvaldi Thoroddsen, Boga
Th. Melsteð og Jóni Jóhann-
essyni, eins og áður gat, en
hún kemur líka fram í skrifum
Björns Þorsteinssonar, Sig-
urðar Líndals o.fl. Björn ritar
að ellefta og tólfta öldin hafi
verið blómaskeið íslenska
þjóðveldsins. Islendingar eru
þá mjög í förum erlendis, segir
hann, og tileinka sér hámenn-
ingu samtímans.7 Sigurður rit-
ar ma. að Islendingar hafi
vegna kynna af umheiminum
haft „að ýmsu leyti gleggri
þekkingu á landaskipan
heimsins en aðrar þjóðir.“s
Rök fræðimanna fyrir því
að Islendingar hafi ferðast
mikið eru einkum þau að
skipaeign landsmanna muni
hafa verið mikil framan af og
einnig sýni samningur einn
við Olaf konung helga frá 11.
öld að Islendingar muni hafa
stundað landaleit. Þá hafa Is-
lendingar stundað pílagríms-
ferðir og er frægast að í bók
einni frá klaustrinu á Eynni
auðgu, Reichenau, í Rínar-
hólmum við Boðnarsjó, eru
nöfn Islendinga, etv. alls 13,
og eru talin vera frá 12. öld.9
Þetta er túlkað svo að píla-
grímsferðir hafi verið tíðar.
Loks er að nefna að klerkar
virðast hafa ferðast mikið því
að Páll biskup Jónsson lét telja
presta í biskupsdæmi sínu um
1200 af því að hann óttaðist að
mikil ferðalög þeirra úr landi
yllu prestaskorti.
MENNINGAR-
VITAR
Nú hafa margir Islendingar
ferðast um í heiminum án þess
að veita miklum menningar-
straumum til landsins og vafa-
laust hafa margir farið píla-
grímsferðir til Rómar án þess
að flytja með sér hámenningu
samtíðar sinnar til Islands. En
þeir fræðimenn sem nota orð-
in hámenning og menningar-
straumar og nefna bestu menn
og göfugustu og mestu fram-
kvæmdamenn í þessu sam-
bandi, eiga fyrst og fremst við
Isleif biskup, Gissur son hans,
Sæmund fróða, Jón biskup
Ögmundsson, Hall Teitsson,
Gissur son hans og biskupana
Þorlák og Pál og fleiri scm
eiga sér hliðstæður í Sigurði
Nordal, Halldóri Laxness,
Kristjáni Albertssyni, Thor
Vilhjálmssyni, Ólafi Ragnari,
Hannesi Hólmsteini og
ótöldum öðrum.
I heimildum frá 13. öld staf-
ar miklum ljóma af forfeðrun-
um á 11. og 12. öld. I Kristni-
sögu segir að Sæmundur fróði
hafi verið besti klerkur sem
verið hefur á Islandi, Mork-
inskinna segir að Noregskon-
ungur hafi sagt að gera mætti
þrjá menn úr Gissuri Isleifs-
syni, víkingahöfðingja, kon-
ung eða biskup, og skv. Jóns-
sögu sá Danadrottning fyrir
þegar Jón Ögmundsson var
barn að aldri að hann yrði
biskup. Um Hall Teitsson
segir í Hungurvöku að hann
fór víða erlendis og gat talað
mál innfæddra hvar sem hann
kom. Samkvæmt Haukdæla-
þætti var Gissur sonur hans
betur metinn í Róm en nokk-
ur íslenskur maður annar af
mennt sinni og framkvæmd,
eins og þar segir, en Páll bisk-

btflvrr nn-
Apioíti kcrkncf
U.mMKo- k 4>th
\j\?tarrfu í , pcrHt. hJJlu-t
AA.tr AAitUumrQA Ádl-r-
ÁÁJlTmíUl’J' 1 cka- 1 lurt’’ H q-ch t ■
l UUrttt' lacprcr-AULf
Cmh ( 1U ).l VJotumjr- Atiflultn ■
Gudnyyiukit udkr Ru-Gnw.^-
Z4U t.V Ú N.do”i.*r Au-I’in ha'jyrl.ib
2.t.rder-5rnimdo- . ,
- , f - . $rr>turUu-
6cnrtt>í5. u ,( Tr.v Uu<\-
Bfrrolb.C&miN ^
pV M^rulA.1
' ÞvrciMrr'. • <
» k-rtartT' Koofrrr Clwnr.n
•Á U.un, . r T.
» £t*Tp*rr-' i'i
* Kuorlpm k
iLt i bvkV
l"fírm.t lurlcTr.t Hctitn.tn
1
h**g Cuii
Islendingar á Eynni auðgu. Hluti af bls. 159 í
bræðralagsbókinni í Reichenau frá 12. öld. Efst
stendur Hislant terra en sídar koma ma. nöfnin
Vigdís, Vilborg, Kolþerna og Þuríður og átta önnur,
líklega karlanöfn. Óvíst er að allt þetta íslenska fólk
hafi verið í eynni heldur má vera að sumt hafi verið
keypt þar undir bænahald án þess að hafa gengið
suður.
41