Ný saga - 01.01.1988, Blaðsíða 114

Valdimar Unnar Valdimarsson
Frá landhelgisdeilunni vid Breta 1958-1961. Ýmislegt bendirtil ad
sú deila hafi átt sinn þátt í því að íslendingar ákváðu síðla árs
1958 að breyta afstöðu sinni til aðiidar Kína að Sameinuðu
þjóðunum og taka aðra afstöðu en ftest önnur NATO-ríki. Myndin
sýnir ásiglingartilraun breska togarans Grimsby Town GY-246 úti
af Hvalsbak en varðskipið Óðinn stóð togarann þar að óiöglegum
veiðum innan 12 sjómíina fiskveiðimarkanna hinn 10. júlf 1960.
Varðskipið skaut tveim púðurskotum að togaranum sem
stöðvunarmerkjum og síðan tveim kúluskotum. Um ieið og
togaramenn höfðu innbyrt trollið reyndu þeir að sigla varðskipið
niður og munaði oft mjóu. I einni ásiglingartilrauninni skutu
varðskipsmenn á togarann tveim föstum skotum, sem hæfðu brú,
radarmastur, loftventla og reykháf. Togaramenn kölluðu þá á
nærstatt herskip, Palliser F-94, og báðu um aðstoð. Herskipið
kom brátt á vettvang og hótaði að sökkva varðskipinu skyti það á
togarann. Varðskipsmenn urðu að láta undan sfga og herskipið
tók togarann undir sína vernd. Skipherra á varðskipinu var Eiríkur
Kristófersson.
þess hvaða ríki skyldi fara
með umboð Kína á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna. I stað
þess að halda uppteknum
hætti og styðja enn einu sinni
áðurnefnda tillögu Banda-
ríkjamanna ákváðu Islending-
ar nú að sitja hjá við atkvæða-
greiðslu á Allsherjarþinginu.7
Hvað olli þessum umskipt-
um?
Við fyrstu sýn gæti virst
eðlilegt að álykta sem svo að
þessi breyting árið 1958 hafi
átt rætur að rekja til breytinga
á íslenskri utanríkisstefnu í
kjölfar þess að vinstri stjórn
komst til valda árið 1956.
Þegar nánar er að gáð virðist
slík tilgáta hafa ýmsa van-
kanta, hvíla á veikum grunni,
þótt ekki væri nema vegna
þeirrar staðreyndar að afstaða
Islendinga breyttist ekki fyrr
en árið 1958. Ef við skýrðum
þá breytingu með því að skír-
skota til almennrar breytingar
á utanríkisstefnu Islendinga
þyrftum við augljóslega að
finna svar við því hvers vegna
hin breytta afstaða kom ekki
fyrr til sögunnar, árið 1956
eða 1957. Sú staðreynd að
afstaðan í Kínamálinu breytt-
ist ekki fyrr en árið 1958 vekur
á hinn bóginn þá spurningu
hvort hér hafi ef til vill átt hlut
að máli það sem þá setti svo
mjög svip sinn á samskipti ís-
lendinga við umheiminn,
hagsmunir þeirra viðvíkjandi
útfærslu íslensku fiskveiði-
lögsögunnar úr fjórum sjó-
mílum í tólf í september þetta
sama ár. Getur verið að hags-
munir Islendinga í landhelgis-
málinu hafi stuðlað að
breyttri afstöðu þeirra í Kína-
málinu á vettvangi Sameinuðu
þjóðanna?
112