Ný saga - 01.01.1991, Blaðsíða 29

almennt ljóst; hann hefði verið
„prýðilega hagmæltur“. Valdi-
mar birti raunar ljóð og ljóð,
auk þess að vera „kvistur á
miklum gáfumannastofni", eins
og Jónas frá Hriflu kaus að kalla
það,3 eilitið þingeyskt, að manni
finnst. Páll Eggert segir í
íslenzkum æviskrám (bd. V), að
hann hafi verið „vel skáld-
mæltur“.
ÚTGÁFA
MENNINGARSJÓÐS
Það var Vilhjálmur Þ. Gíslason,
sem sá um þessa útgáfu.
Vilhjálmur samdi allítarlegar
skýringar, sem hann nefndi
„Utgáfur Alþingisrímnanna“ og
„Menn og málefni í Alþingis-
rímunum"; einnig rakti hann
„Bragarhætti, skáldamál, heiti
og kenningar" sent og
„Rímurnar í Fjallkonunni".
Skýringar Vilhjálms hafa
mörgum þókt í rýrara lagi.
„Hann veit ekki ýmislegt, sem
jafnvel ég veit!“ sagði Ólafur Þ.
Kristjánsson við mig og var
undarlega til orða tekið af þeim
margfróða manni. Þetta kann
nú að vera ekki með öllu
sanngjarnt í garð Vilhjálms.
Alþekkt er sú árátta, og hver
getur „sagt sig frí“ - að þykja
það hámark allrar fáfræði, viti
einhver það ekki, sem maður
þykist vita sjálfur. - Og þykja
þá kannski skítur og skömm til
þess koma, sem aðrir vita. „Það
sem ég veit ekki er ekki
þekking!“ Þetta var lagt í munn
lærdómsmanni miklum í
Oxford.'
Svo mætti líka spyrja, hvar
draga skuli mörkin; ofskýrt
getur orðið álíka leiðigjarnt og
vanskýrt. Og Vilhjálmi var
kannski meiri vandi á höndum
um miðja þessa öld en væri
nú. Sá heiftareldur, sem gaus
upp árið 1961, þegar út kom
fyrsta bindið af ævisögu
Hannesar Hafsteins eftir Kristján
Albertsson, hefur logað undir
engu minni 1951. Og
Vilhjálmur „unni friði og
sáttum". - Rétt til garnans má
geta þess, að Vilhjálmur skaut
í útgáfu sinni óvart stoðum
undir gamla sögn. Það var á
árurn áður brosað góðlátlega að
því, að Vilhjálmur reyndi að
koma Þorsteini Gíslasyni, föður
sínum, að við öll möguleg og
ómöguleg tækifæri. I
“Skýringum” sínum vitnar
Vilhjálmur fimm sinnum í
Þorstein Gíslason, og verður
ekki annað séð, en fjórar af
þeim tilvitnunum séu óþarfar.
Á „Formála“ Jónasar er satt
bezt að segja heldur lítið að
græða, jtótt ekki sé hann
alvondur, og verður það mál
ekki rakið hér utan eitt. Langt er
síðan ég þóktist verða þess var,
að í Alþingisrímunum leyndist
eindregnari pólitísk afstaða en
menn hefðu almennt áttað sig á.
Réttara væri raunar að ég þykist
„skynja“ þetta. Alþingisrímumar
eru jafnögrandi skemmtilegar og
raun ber vitni meðal annars
vegna þess, að lesandinn getur
aldrei með öllu treyst „orðanna
hljóðan“. Að höfundurinn, einn
eða fleiri, meini það sem skrifað
stendur og hvort ekki sé einhver
dulin meining, „hulin sker“, á
bak við orðin, ekki ósvipað
„allegóríu“ surnra miðaldarita.
Jónas segir (bls. XXXII), að
Alþingisrímurnar séu „mjög
hlutlausar, þegar litið er á
stjórnmálabaráttuna, eins og
hún var um aldamótin". En svo
hrýtur þessi setning úr penna
„Hriflungsins", sem ætla mætti,
að hefði pólitíska eðlisávísun á
við hverja tvo: „Að vísu má
segja, að höfundur rímnanna
hafi rneiri samúð með þeim
pólitísku leiðtogum, sem gerðu
harðastar kröfur gagnvart
Dönum..." Sjálfur hefi ég
krotað við þennan stað i
„Formálanum": „Sú er trúa mín,
að ef grannt er skoðað, komi í
ljós, að landshöfðingjaklíkan og
heimastjórnarmenn fari alltaf
verr út úr því“.
Svo mörg voru þau orð mín
og Jónasar frá Hriflu.
Þótt „ alltaf“ sé sjálfsagt of-
mælt, er ég þess næsta fullviss,
að hér sé um að ræða almenna
tilhneigingu, „tendens," - sem
vert sé aö gefa gaum hverjum
þeim, sem um Alþingisrímurnar
fjallar. Og er nú rétt, að
rímurnar tali sjálfar.
„krossum hlaöinn höfðinginn"
Hér er Magnús reyndar til til-
breytingar og samanburöar, í
„borgaraiegum klæðum. “
POSTULÍ N SHUNDUR
OG HERÐAKISTILL
í fyrstu rímu er fræg lýsing á
Magnúsi landshöfðingja
Steþhensen:
Hvíti fjaðurhatturinn
háan lágan gerir;
krossum hlaðinn höfðinginn
hefur aðals baksvipinn.
Jónas Jónsson minnist á (tessa
vísu (bls. XXXV): „Rétt áður en
hin jrjóðfræga, tvíræða vísa, þar
sent svo er hagað bún-
ingslýsingu, að fjaðurhatturinn,
embættistákn landshöfðingjans,
getur hækkað eða lækkaö þann,
senr ber hann“. Þetta er útaf fyrir
sig alveg rétt, en hér býr meira
undir. Takið eftir síðustu
ljóðlínunni, „hefur aðals bak-
svipinn“. Magnús hafði herða-
kistil. Svo sagði mér móðir ntín,
María Skúladóttir Thoroddsen;
hún sá Magnús ung og mundi
hann vel. Það er með öðrum
orðum verið að skensa mann
með líkamslýti, svo drengilegt
sem jrað nú er.
Þriðja rírna er, eins og Vil-
hjálmur Þ. Gíslason segir, dálítiö
„intermezzo" og lýsir draurn-
förum dr. Valtýs Guðmundssonar
eftir ósigur á alþingi. Alll er þar
i argasta háði mælt, svo sem
þegar vofa Benedikts Sveins-
Langt er síðan ég
þóktist verða þess
var, að /' Alþingis-
rímunum leyndist
eindregnarí pólitísk
afstaða en menn
hefðu almennt áttað
sig á.
Alþingisrímurnar eru
jafn ögrandi
skemmtilegar og
raun ber vitni meðai
annars vegna þess,
að lesandinn getur
aldrei með öllu treyst
„orðanna hljóðan".
27