Vaki - 01.09.1953, Side 70

hafa getu og eldlegan áhuga á að ljúka verkinu í
hans anda.
Annars tel ég allt ofbeldi og fyrirsagnir ann-
arra ekki einungis óviðeigandi í listum heldur
líka stórhættulegt eðlilegri þróun, sér í lagi
þegar ekki virðist til í landinu verulegur skiln-
ingur á byggingarlist og menningarhlutverki
hennar. Kritik á byggingarlist sem á aðrar
listir verður að hafa að kjölfestu haldgóða þekk-
ingu almennings — annars er til einskis talað.
Nærtækt er dæmið um Selfossbanka. Öll áróð-
urstækni, blöð og útvarp og margir andans menn
keppast um að lofa þennan steingerving. Þegar
forsjón íslenzkra fjármála, einmitt þeir menn,
sem ættu að líta framtíðina með hvað raunsæ-
ustum augum, eru svo lítt tengdir nútíðarviðhorf-
um, að þeim þykir afrakstur elju og strits ís-
lenzkra handa bezt geymdur á berum melum
utan við Selfoss í húsi, sem byggt er í 400 ára
gamalli stíltegund, já, þá er það mikil guðs blessun
að hitta inni fyrir venjulegt íslenzkt fólk. Öll
sönn húsagerðarlist er barn síns tíma og ber
samtíðinni vitni. Allar tilraunir til að skreyta
sig með lánsfjöðrum liðins tíma er flótti frá
sjálfum sér.
Svar Hannesar Davíössonar:
1. Séð með augum smáborgarans er þetta
sennilega ágæt list: Undarlegt sambland af báru-
járnskúltúr og keisarahöllum. Einn hrærigrautur.
Kirkjubyggingin er viðeigandi minnismerki yfir
sálarástand þeirra manna, sem að henni standa,
en stórkostleg móðgun við Hallgrím Pétursson.
Ég get ekki farið frekar út í það að skilgreina
bygginguna í smáatriðum. En ég get látið þess
getið, að ég er á móti öllum svo kölluðum
„mónúmentalisma". Hann er að mínm dómi
þunglamalegur og lífsfjandsamlegur byggingar-
máti, og í kirkjubyggingum held ég að hann sé
hvorki í samræmi við Hallgrím eða Herran
Krist. Annars vildi ég benda mönnum á, að at-
huga fyrirhugaðan Leníns-minnisvarða í Moskvu
Forskrift „mónúmentalismans" er sú sama, hvort
sem í hlut á heiðingi eða trúarhetja.
Það væri æskilegast, ef hægt væri og með
skynseminnar ljósi, að leiða þeim góðu mönnum
fyrir sjónir villur síns vegar. Eg vildi auðvitað
helzt, að þeir hættu við að byggja þessa kirkju.
en að beita valdi einstaklings eða opinberu í
því sambandi tel ég ótækt.
Svar Sigvalda Thordarsonar:
1. Um list kirkjunnar, ef list skyldi kalla, hef
ég ekkert að segja nema það, sem allir vita og
flestir virðast vera sammála um: Ósjálfstæð og
ópersónuleg samsuða ýmissa fornra og nýrra stíl-
tegunda. T. d. er miðskipið að einhverju leyti
gotneskt, kórinn rómanskur, hvolfþak kórsins
býzantskt, turninn einhvers konar pseudo-
modernismi, óskapnaður, einna helzt líkastur
skyggnisturni, studdum tveim skíða-stökkbraut-
um, allt svo meira og minna brætt saman með
hinu fræga og þá líklegast þjóðlega stuðlabergi!
Auk þess raskar kirkjan öllum stærðarhlutföll-
um þarna í Skólavörðuholtinu, og má vart við
bæta ósköpin, þar sem um er að litast sem
í horni á geymsluskúr. Kirkjan mun vægast
sagt líta út sem hreint ferlíki i umhverfinu.
Þar við vildi ég bæta þessu: Eg get ekki séð,
að við höfum þörf fyrir kirkjur hér, kem ekki
auga á funktion þeirra, nema kirkja, sem þessi
eigi að vera eins konar „toppstöð", sem taka
eigi við afganginum af því fólki, sem ekki kæm-
ist í hinar kirkjurnar. Þeir dagar eru fáir í árinu,
það ég bezt veit!
Einnig tel ég varhugavert að byggja hús eftir
frumdrögum, þar sem höfundur deyr frá verki,
áður en hann fær lokið við uppdrætti sína. Hef-
ur bygginganefnd Hallgrímskirkju tryggt sér
mann, sem treystir sér til að útfæra kirkjuna
í anda Guðjóns heitins Samúelssonar? Það verð-
ur þó að vera einhver lógik i vitleysunni.
Eg vil taka það fram að lokum, að ég er síður
en svo á móti því að reisa Hallgrími Péturs-
syni veglegan minnisvarða. En honum eða okk-
ur er lítill greiði ger með því að byggja hús í
brúðkaupskökustíl, hreint viðundur, sem hvorki
getur kallazt fugl né fiskur. Það væri nær að
reisa varða skáldinu til heiðurs, sem hefði meira
aktúelt, menningarlegt og listrænt gildi.
2. Já, fortakslaust.
3. Það skiptir engu máli með hvaða aðferð,
einungis ef bygging kirkjunnar er hindruð.
Svar Skarphéðins Jóhannssonar:
Torfkirkjurnar íslenzku eru eini kirkjuarkí-
tektúrinn sem við eigum. Því hefur verið haldið
íram, að þær eigi rót sína að rekja til fátæktar
þjóðarinnar og getuleysis. Það má vel vera. Mér
finnst þær vera einhver dásamlegustu guðshús,
sem ég þekki. Þær eru ekki stórbrotnar, það er
rétt, en formfegurð þeirra og látleysi sýnir, að
forfeður okkar hafa haft rika fegurðartilfinn-
ingu. Þeim eiginleikum höfum við glatað með
bættum kjörum og velmegun. Það er aumt að
þurfa að segja það.
Fyrirhuguð Hallgrímskirkja er misskilningur.
Ég get ekki sagt annað.
Að fengnum svörum
Bygging Hallgrímskirkju er til umræðu enn á
ný, og nú í alvöru. Byrjað er að grafa fyrir
grunni miðskips, undirhús kórsins var byggt fyr-
ir nokkum árum. Einu sinni héldu menn, að
Steinn Steinarr hefði kveðið niður draug þennan
með einni vísu.
Það er í slíkum málum sem öðrum hitamál-
um, að inn í hversdagslífið læðast til okkar
lymskufullar spurningar, sem teygja sig langt
út fyrir umræðuefnið, slá símum sínum út yfir
flest svið tilverunnar, og að lokum stöndum við
ráðþrota gagnvart flækju þeirri er þvælist um
hendur okkar og andlit. Það liggur við að um
okkur fari hræðilegur kvíðakippur, einna lik-
TlMARITIÐ VAKI
68