Vaki - 01.09.1953, Blaðsíða 53

mark gral-leitarinnar er einhverra á-
stæðna vegna, sem enn eru óskýrðar,
skeggskurður gral-konungsins.
Það er vitanlega ómögulegt að hugsa
um Útgarðaloka án þess að beina um leið
huganum að Loka sjálfum, svo dular-
fullur sem hann er. Margir fræðimenn
hafa efast um að hér sé um sömu veruna
að ræða, en efasemdir þessar virðast
ekki eiga sér stoð. Loki liggur, eins og
nafni hans frá Útgörðum, bundinn í
myrkrum, ,,dem Waldesdunkel“ (27),
eiturnaðra með honum og óhugnanleg
vötn í kringum hann*). Loki kemur og
fram í frásögn Snorra af för Þórs til
Útgarðaloka, og hans er óljóst getið í
lok Hymiskviöu. Loki birtist einnig í
gerfi fiski-konungsins, þar eð hann finn-
ur upp fiskinetið, að því er Snorri segir
(28). Við höfum þegar orðið þess vísari
af keltneskum heimildum að það eru
margar hliðar á eðlisfari gral-konungs-
ins. Hann getur verið hetjunni ýmist
velviljaður eða óvinveittur, þ. e. „góður“
eða ,,vondur“ samkvæmt siðgæðismati
þjóðsagnanna, sem ekki fást um smá-
atriði. Að því er virðist hefur norræn
hefð einhverra ástæðna vegna lagt alla
áherzlu á „vonda“ þætti konungsins, sem
hann birtist í í gerfi Loka, Útgarðaloka
eða Hymis.
Geruthus (Geirröður) Saxós svipar
merkilega til Utgarthilocuss hans. Thor-
killus hittir fyrst fyrir sér jötuninn Guð-
mund, bróður Geirröðar. Hann er hinn
venjulegi jötunborni leiðsögumaður og
vörður inngangs annars heims, er leiðir
hetjuna yfir gullna brú, yfir ána Gjöll er
liggur til Heljar (29). Jötunninn reynir
að freista þeirra Thorkilluss til að eiga
*) Að minnsta kosti ef menn skilja erindi
34—37 í Völuspá sem lýsingu á dvalarstað Loka
í útlegðinni.
dætur sínar, en þeir eru nógu skyni
bornir til að hafna því. Svipuð freisting
hendir Gawain í Gawains-kviðunni
ensku, er Bercilak (gestrisni húsbónd-
inn og þrautgjafinn) reynir að fá
Gawain til þess að leggjast með konu
sinni en hetjan stenzt freistinguna. Þeir
félagar halda áfram för sinni, til þess
er þeir koma að helli Geirröðar, sem er
gætt af hundum. Hundurinn er tákn
annars heims eins og hundhöfða guðinn
Anubis með Egyptum eða heljarhundur-
inn Cerberus með Hellenum. Hellirinn
er nákvæmlega eins og hjá Utgarthi-
locus, sama óþef jan og skríðandi nöðrur.
Þeir finna Geirröð konung meðal dætra
sinna, gamlan mann sáran af holsári. 1
raun og veru er Geirröður „le voi
méhaigné“, 'hinn sári konungur sem þjá-
ist af vanmætti á líkama sínum af völd-
um hins hræðilega sárs er sýkir hann.
Gral-konungur Kelta er og venjulega í
félagi dætra sinna þriggja, svo sem hinn
frægi Nuadu eða Llud eða Llyr, þ. e.
Lear konungur í leikriti Shakespeares.
Tilraunir til þess að hafa á brott með
sér verndargripi (talismana) : — horn,
armband og sverð — verða þó árangurs-
lausar.
Menn verða að skilja ferðir Thorkill-
uss í samhengi hvora við aðra. Þannig
svara þær til uppistöðunnar í gral-sög-
unni, sem einnig fjallar um tvær til-
raunir til að komast til annars heims.
Hin fyrri reynist árangurslaus og hetj-
an fær ekki náð á vald sitt gral-verndar-
gripunum þótt hann hafi komið auga á
þá. — Við aðra tilraun sigrast hetjan á
erfiðleikunum og nær á vald sitt öflum
er veita honum brautargengi við inn-
tökuþrautirnar (initiation) og hjálpa
honum til vits og forræðis (sovereignty).
Lýsingin er Snorri gerir af Geirröði
(30) í þessu sambandi er einkar lík frá-
TlMARITIÐ VAKI
51