Vaki - 01.09.1953, Blaðsíða 30

fær á sig form keppir það að auknu
formgildi og kýs helzt að verða merking
í sjálfu sér. Merkið skapar nýja merk-
ingu og gefur henni framtíðarvon með
tengslum og tilfærslum í steypimótum
orðanna. Á þessari þróunarbraut má
greina togstreitu tveggja afla, annað
reynir að halda í hreina orðmerkingu,
hitt vill afleiddar merkingar. Má skoða
átökin annaðhvort sem viðleitni til að
styrkja merkingu orðsins eða sem innri
starfsemi í leit að formsköpun án tillits
til hverfulla merkinga. Mótanleg eða
plastísk form eru ekki síður fróð-
legt viðfangsefni. Má telja þau sér-
stakt svið eða tegund, sem gædd er
lífi blásinni hreyfingu. Plastísku formin
sæta reglunni um síendurteknar breyt-
ingar mynda, og taka hamskiptum
(métamorphoses). Þau sæta og regl-
um stílsins, sem þreytist aldrei á að
sannprófa tengsl þeirra, binda þau og
leysa. Listaverkið virðist kyrrstætt en er
það ekki, og gildir sú regla jafnt hvort
verkið er hlaðið úr steini, höggvið í
marmara, steypt í bronz, fest með fern-
ishúð á striga, stungið í kopar eða rist í
tré, listaverkið er ósk um festu en er
ekki festa fremur en stund í fortíðinni.
Verkið fæðist af breytingu og undirbýr
breytingu. I einni teikningu eru fólgnar
margar myndir; það sést greinilega í
rissbókum meistaranna þegar þeir leita
að réttri stöðu á handlegg og teikna
marga handleggi, hvern ofan í annan en
alla fasta við sömu öxl. 1 málverkum
Rembrandts er allt krökkt af uppkast-
myndum Rembrandts. Tilraunirnar sem
leiða til hins fullgerða verks fá það til
að bifa og titra. Að baki hinnar skýru
og auðsæju myndar leynist þrautfléttað
kerfi gamalla og nýrra tilrauna. Ströng-
ustu listreglurnar virðast hneppa form-
Teinungurinn, súluhöi'uð í rómönskum stil.
Elne-kiaustur í Suðurfrakklandi
efnið í viðjar og draga úr því safann, en
þær eru samt bezt til þess fallnar að
sýna fram á ótæmandi listmagn og úr-
ræði formefnisins. Þekkjum við nokkuð
sem virðist jafnfjarri aðlögun og sveigj-
anleik lífsins og hinar geómetrísku sam-
setningar í list Múhameðstrúarþjóða?
Þær eru byggðar eins og stærðfræði-
dæmi, látnar vaxa út frá þyrkingslegu
frumformi. En innan við þessar skorður
býr hiti og ástríða sem leitar á mynd-
irnar, reynir að brjóta þær á alla vegu,
og mann grunar að einhver hrekkjóttur
vífilengjupúki sé að skemmta sér við að
rugla áhorfandann, hann býr til völund-
arhús úr fjölda mynda, en hver grípur
inn í aðra, fléttar sig um hana, dregst
saman, leysist upp, fellur svo aftur í
sama horfið. 1 kyrrstöðu formsins býr
kím hinna endalausu hamskipta; um leið
TlMARITIÐ VAKI
28