Ritmennt - 01.01.2005, Page 34

Ritmennt - 01.01.2005, Page 34
JÓN AÐALSTEINN JÓNSSON RITMENNT Þá er staðurinn, þar sem þetta gerist, elcki alltaf hinn sami. Einnig segir Drakenberg, að öll þessi bréf séu af sömu gerð, enda þótt þau verði ekki rakin til sama bréfs í upphafi. Þá segir hann, að þessi gerð sé hin venjuleg- asta í Svíþjóð, og með því efni, sem hann hefur í höndunum, geti hann eklci fullyrt, að aðrar gerðir himnabréfa hafi yfir höfuð verið til. Jafnframt segir hann ekki þekkt, hvenær himnabréfin hafi fyrst sézt í Svíþjóð. Hann vitnar í Svenslct Konversationslexicon frá 1847, þar sem er stutt grein um himnabréf, sem hafi hlutverlci að gegna í hjátrú fóllcs. Þar lcemur fyrir ártalið 1677. Þá nefnir hann aðra heimild frá 1857, þar sem talað er um, að aðstoðarprestur í Lundarsólcn hafi 1771 tillcynnt, að hann við húsvitjun hafi hitt á himnabréf, sem nolclcrar sölulconur voru að selja. Afleiðingin varð sú, að lcirlcjuráðið við landshöfðingjaembættið fór fram á, að lcomið yrði í veg fyrir slílca farandsölu. Þessi dæmi eru sönnun um það, að himnabréf hafi verið til í Svíþjóð um miðja 17. öld og trúlega nolclcru fyrr en það. Hann bend- ir á, að í þeim dæmum, sem hann hefur, séu himnabréfin álitin hindurvitni af upp- lýstu fóllci og prestar berjist á móti þeim, að minnsta kosti á síðustu öldum. Hann vitnar enn fremur í aðra sænslca orðabólc frá miðri 19. öld, þar sem segir stutt og laggott: „Himnabréfin eiga rót sína að relcja til munkahelgisagna." Þrátt fyrir allt voru himnabréfin lengi til í afritum eða á prenti, einlcum meðal sveitafóllcs. Dralcenberg lýsir svo þessu næst prentuð- um himnabréfum frá síðari hluta 19. aldar. Voru þau annaðhvort prentuó öðrum megin í fólíó-stærð eða sem smáprent með texta á tveimur eða fleiri blaðsíðum. Prentun þeirra var fábrotin, enda voru þau seld við lágu verði. Þetta bendir til þess, þótt hann talci það elclci frarn, að stærri gerðin hafi verið ætluð til að festa upp á vegg til verndar hús- inu, en smáprentið aftur ætlað til þess, að menn bæru bréfið á sér. Kemur þetta þá vel heim við það, sem tíðlcaðist annars staðar og jafnvel hér á landi, þótt himnabréf hafi aldrei verið prentuð hérlendis. - Elclci veit Dralcenberg þó, hversu útbreidd himnabréf hafa verið meðal fóllcs. Dreifingin hefur samt greinilega verið mikil, enda benda prentuðu bréfin til þess. Menn spyrja sig vitaslculd þess, hvernig á því geti staðið, að menn lögðu á sig það erfiði að afrita bréfin eða lcaupa þau prent- uð, jafnvel þótt þau lcostuðu elclci milcið. - Dralcenberg reynir að svara þessu og spyr, hvort menn hafi þá í raun trúað á þessi bréf eða réttara sagt á himneslcan uppruna þeirra. Að sjálfsögðu stafar hin milcla útbreiðsla þeirra og langa líf sumpart af loforði þeirra um vernd gegn eldsvoða og þess háttar og sumpart af formælingu yfir þeim, sem leyna efni bréfanna fyrir öðrum. Menn hafa litið á bréfin sem verndargrip gegn mjög vondu. Það að fá slílca vernd, sem lcannslci faðir og afi lröfðu, eða vinir og nágrannar höfðu og virtu, gat verið þess virði að leggja ann- aðhvort á sig að slcrifa upp eitt himnabréf eða lcaupa prentað bréf frá 6 til 15 aurum. Hann minnir á, að einhverjir, sem lesa rit- gerð hans, vogi sér ef til vill elclci að rjúfa útbreiðslu nútímalceðjubréfa. Hann eða hún mun örugglega slcilja, að rnenn gátu einnig óttazt formælingahótun himnabréfsins. Sú afstaða til himnabréfa hefur auðvitað verið og er enn til þess, sem gamalt er: menn hafa 30
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.