Ritmennt - 01.01.2005, Side 142

Ritmennt - 01.01.2005, Side 142
VILBORG AUÐUR ÍSLEIFSDÓTTIR RITMENNT erkibislcupsstólinn, einkanlega vegna deilna sinna við Hrafn Brandsson og dvaldist hann þeirra vegna í Noregi á árunum 1481-83.37 Hefur hann að sjálfsögðu notað tækifærið til að spjalla við ættmenn sína og líta eftir eignum, sem hann hefur vafalaust átt eða haft nytjarétt af í Noregi. Gottskálk Nikulásson (embættistíð 1496/8- 1520), bróðursonur Olafs, var útnefndur sem biskupsefni Hólabiskupsdæmis slcömmu eftir andlát frænda síns, því hann er titl- aður „postulatus til Hóla" í bréfi frá 11. júlí 1496.38 Hans er fyrst getið á íslandi í sam- bandi við gjörning, sem fram fór á Hólum í maí 1487.39 Gottskálk var sonur hjónanna Nikulásar Rögnvaldssonar (1410-fyrir 1497) og Herborgar Bárðardóttur (f. um 1415) á Þórsnesi í Harðangri. í föðurætt var Herborg komin af gróinni ætt héraðshöfðingja á Hörðalandi og víðar.40 Auk Gottskálks áttu þau synina Guttorm (d. eftir 1539) og Pétur (d. eftir 1521 ).41 Gottskálk hlýtur að hafa verið með menntuðustu mönnum sinnar samtíðar í Noregi, enda nam hann við háskólann í Rostock og var innritaður þar 1482.42 Gottskálk hefur því komið til íslands skömmu eftir að hann lauk námi. Eklci þarf að fjölyrða um það, að námsdvalir erlendis voru ekki á færi nema manna úr mjög auðugum fjölskyldum, hvort heldur var í Noregi eða á íslandi. Gottskálk hefur líklega farið utan til vígslu síðsumars 1496, því 4. mars 1497 var hann viðstaddur skipta- fund á ættaróðalinu Þórsnesi á Harðangri í umboði Herborgar móður sinnar og bræðra sinna Guttorms og Péturs.43 Til biskups- vígslu voru venjulega valdir mestu hátíð- isdagar kirkjuársins. Því eru miklar líkur á, að Gottskálk hafi verið vígður á jólurn 1496 eða á páslcum 1597, enda elcki eftir neinu að bíða með það. í norskum heim- ildum um erfðaskiptafundinn er talað um biskup Gottskálk á Hólum. Gottskálks er aftur getið í íslenskum slcjölum 10. apríl árið 150044 - hefur þá í síðasta lagi komið út með vorskipi þá um vorið. Gottskálk biskup þótti afspyrnu rögg- samur stjórnandi og fjáraflamaður fyrir hönd stólsins, en sást ekki fyrir í ákafa sínurn að framfylgja lcirkjurétti í hjúskapar- málum.45 Af þessu hlaut hann viðurnefnið „hinn grimmi". Eins og aðrir frændur hans á Hólabislcupsstóli hélt hann mjög fram norskum lögum, jafnvel þótt þau hefðu ekki 37 DIVI, nr. 504. 38 DI VII, nr. 342. 39 DI VI, nr. 561. Sjá einnig: Tryggvi J. Oleson, „A Note on Bishop Gottskálk's Children", bls. 50. 40 Berge Velde, Slektene Velde og Espeland og inn- giftede slekter, bls. 330-35. 41 DI VIII, nr. 588. í vitnisburðarbréfi þessu frá árinu 1521, sem lýtur að bréfum Ögmundar biskups Pálssonar, er Pétur Nikulásson (Peder Nielzon) borg- arráðsmaður ásamt Guttormi (Guttorm Nielzon) lögmanni, bróður sínum, og öðrum vitnum. 42 Adolph Hofmeister (ritstj.), Die Matrikel der Uni- versitát Rostock, bls. 230. 43 Berge Velde, Slektene Velde og Espeland og inn- giftede slekter, bls. 333. Fyrir hönd Guðríðar, systur Herborgar, komu fram tengdasynir hennar, Ormur Eiríksson, borgari í Stafangri, og Hans Marteinsson á Aga. Af upptalningunni að dæma hafa þetta verið mikil auðævi. 44 DI VII, nr. 453. 45 Stjórnsemi Gottskálks biskups birtist einkum í afskiptum hans af hjónabandi Jóns Sigmundssonar og Bjargar konu hans vegna fjórmenningameinbuga. Magnaði þessi einstrengingsháttur og óbilgirni gagn- vart þeim hjónum upp andspyrnu veraldlegra höfð- ingja gegn kirkjunni og jók á öryggisleysi á tímum, sem einkenndust af ofbeldi og valdayfirtroðslu. Einar Arnórsson, „Gottskálk biskup Nikulásson og Jón lögmaður Sigmundsson". 138
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.