Ritmennt - 01.01.2005, Side 144

Ritmennt - 01.01.2005, Side 144
VILBORG AUÐUR ÍSLEIFSDÓTTIR RITMENNT Guttormur Nikulásson, föðurbróðir hans, var giftur íslenskri konu, Guðríði Finnbogadóttur, og bjó um tíma á Grund í Eyjafirði. Þetta hjónaband stóð skamma stund, því Guðríði var ekki langra lífdaga auðið, hefur líklega dáið um eða eftir 1500. Guttormur var lögmaður í Björgvin á fyrri hluta 16. aldar.55 Guttormur kemur fyrir í nokkrum skjölum í Hólabiskupsdæmi á árunum 1500-02, en síðast 1506.56 Eftir lát Gottskálks kölluðu bræður hans - ekki Oddur sonur hans, þar sem hann var óskil- getinn - eftir arfi eftir hann og greiddi eftir- maður hans á Hólabiskupsstóli, Jón Arason, fé þetta umsvifalaust.57 Það er mjög senni- legt, að Oddur hafi alist upp undir hand- arjaðri þessara frænda sinna í Björgvin og í Þórsnesi í Harðangri, þar sem þeir höfðu til varðveislu fé Gottskálks föður hans.58 Stjórnmálaþróun í Noregi á fyrrihluta 16. aldar Á fyrstu áratugum 16. aldar, þegar Oddur Gottskálksson var að vaxa þar úr grasi undir handarjaðri ættmanna sinna í Björgvin og Harðangri, voru mikil umbrot í Noregi og andleg og pólitísk gerjun í Björgvin. Kristján erfðaprins, síðar Kristján II (embættistíð 1513-23), dvaldist langdvölum í Noregi og var samvistum við sína dönslcu lénsmenn.59 Danskur aðalsmaður, Eiríkur Walkendorf (1510-22), prófastur í Hróarskeldu, varð erki- biskup í Niðarósi að Gauta Ivarssyni gengn- um. Þar með var rofin sú hefð að norskir kirkjuhöfðingjar sætu á erlcibiskupsstóli og danskt ritmál náði endanlega undirtökum í kansellíi erkibiskups. Þar með var sterkasta vígi hinnar fornu tungu fallið. Þessi skipan mála kann að hafa farið fyrir brjóstið á íhaldssömum norskum höfðingjum þeirra tíma, enda var síðasti kaþólski erkibiskupinn af norskum lágaðli, Ólafur Engilbriktsson (1523-38). Hann ritaði bréf á norrænu, meðan hann var kanúki, en þegar hann var tekinn við erkibiskupsdómi hallaði hann sér að dönskunni í samræmi við vinnulag forvera síns,Walkendorfs.60 Til Björgvinjar bárust fregnir af Lúther og grein Gizurar Einarssonar frá árinu 1542 stendur eft- irfarandi klausa: „... fyrir reikningsskap Guðrúnar og annað fengið honum [Hans Lubeck] c. fiska." DI XI, nr. 169. Útgefendur Fornbréfasafns telja að hér sé um að ræða Guðrúnu Gottskálksdóttur, en það er öldungis ósannað mál, t.d. hét tengdamóðir Gizurar Guðrún. Hafi Guðrún fæðst fyrir 1497, þ.e.a.s. áður en Gottskálk varð biskup, hefur hún verið komin hátt á fimmtugs aldur, þegar hún trúlofaðist Gizuri. Þetta verður að teljast afar ósennilegt. 55 „Um Gottskálk Keniksson og Hólabiskupa", bls. 234. Páll Eggert Ólason, íslenzkai æviskrár II, bls. 7-8. Guðríður Finnbogadóttir var dóttir Finnboga Jónssonar lögmanns norðan og vestan (lögmanns- tíð 1484-1508). Hún hafði áður verið gift Sveini Sumarliðasyni (d. líklega 1494), Eiríkssonar slóg- nefs. Þau Sveinn áttu dótturina Guðrúnu, sem lést eftir að faðir hennar dó. Guðríður erfði því dóttur sína. Guðríður dó svo skömmu seinna. Út af þessu máli spunnust miklar erfðaþrætur, því Finnbogi lögmaður gerði erfðakröfur í Grundareignir. D1VIII, nr. 111. 56 DIVII, nr. 512, 536, 585. D1 XI, nr. 56. 57 Jón Halldórsson, „XX. Hólabiskup. Gottskálk Nikulásson"; D1IX, nr. 279. Þetta var lausafé, sem Gottskálk lét eftir sig. Hins vegar ánafnaði hann heilagri Hólakirkju til ævinlegrar eignar allar þær jarðir, sem hann hafði aflað í biskupstíð sinni. DI VIII, nr. 555. 58 Oddur er í norskum heimildum talinn til skatt- greiðenda á Þórsnesi árið 1519. Olav IColltveit, londal i gamal og ny tid, bls. 57. 59 Erik Arup, Danmarks historie, bls. 322-23. 60 Halvard Bjorkvik, „Folketap og Sammenbrudd 1350-1520", bls. 126-27. í þessum kafla er stutt- lega gerð grein fyrir þróun norsks ritmáls. 140
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.