Vera - 01.10.2002, Blaðsíða 17

litla gjörð á heimilunum. Myndir af
þessum klíkufundum sýna með
mjög skýrum hætti hvernig samfé-
lagslegum völdum er misskipt milli
kynjanna. Þar með er hins vegar
ekki sagt að ákvarðanirnar um
klæðnað barnanna skipti ekki máli.
Þær eru mikilvægar fyrir þá einstak-
linga sem að þeim koma og í sarnfé-
lagslegu samhengi skipta þær máli
vegna þess að þær eru hluti af þeim
samskiptum kynjanna sem viðhalda
og endurskapa hugmyndir urn hvað
karlar og konur geti og vilji. Þær eru
með öðrum orðum hluti af þeirri
heildarmynd sem okkur birtist svo
aftur í uppstillingu jakkafataherr-
anna þegar leiðtogar iðnríkjanna
funda.
Afþreyingariðnaðurinn
nærist á staðalmyndum
Flest eða allt sem við höfum í hönd-
unum af íslenskri (og norrænni) töl-
fræði bendir til (hægfara) jöfnunar á
stöðu kynjanna á flestum hefð-
bundnum mælikvörðum. Þetta á
við um stöðu á vinnumarkaði, þátt-
töku í stjórnmálum, skiptingu
ólaunaðrar vinnu, h'fslíkur, áhættu-
hegðun, fangelsanir o.s.frv. Mörgum
formgerðum samfélagsins hefur líka
verið breytt til þess ýmist að stað-
festa breytingar sem átt hafa sér stað
eða ýta undir breytingar sem lítið
eða ekki voru farnar af stað. Að
sjálfsögðu er þó ekki verið að halda
því fram að hér eftir verði þetta allt
meira og minna sjálfkrafa. Það sást
t.d. í kreppunni á 10. áratugnum í
Svíþjóð að atvinnuþátttaka kvenna
minnkaði þá um 10-12%. Á sama
hátt hefði það vafalaust grafið veru-
lega undan stöðu kvenna á íslensk-
um vinnumarkaði ef fæðingarorlof-
ið hefði einfaldlega verið lengt án
skiptingar milli föður og móður.
^9 er með fyrir framan mig bekkjarskrá
sonar míns. Þar er dálkur fyrir vinnu-
sírna móður en ekki föður. Skilaboðin
eru klár, ég er annars flokks foreldri
Það hefði líka enn erfiðað körlum
aukna þátttöku í uppeldi og um-
önnun barna sinna og í hefðbundn-
um heimilisstörfum. Líklega einnig
stuðlað að viðhaldi kynjaskipta
vinnumarkaðarins sökum þess að
viðhaldið hefði verið þeirri bábilju
að umhyggja væri ekki í „eðli"
karla.
Þannig að það er alveg unnt að
snúa við ef vilji er til. Jákvæðar
breytingar eru heldur ekki alls stað-
ar augljósar, t.d. í afþreyingariðnaði
og auglýsingamennsku ýmiss konar
sem virðist beinlínis nærast á stað-
almyndum. Strætisvagnaskýli borg-
arinnar eru þessa dagana þakin
myndum af nautnalegri ungri konu
á nærfötunum einum klæða. Það er
miklu algengari auglýsingamynd
heldur en karlar á brókinni einni.
Þeir eru líka virkari, aggressívari, en
konurnar þó þeir séu bara í nærbux-
um. Þessa sér enn frekar stað víða
erlendis þar sem almenningsrými
stórborga er sexualiserað í ríkum
mæli og þá sexualiserað útfrá sjón-
arhóli gagnkynhneigðra karla. Það
er þeirra „gláp" sem stýrir.
Það er hins vegar áhugavert í
þessu sambandi að þegar umræður
stóðu í blöðum fyrir stuttu um nekt-
arstaði og súludans þá voru nokkrir
karlar sem blönduðu sér í þá um-
ræðu. Þeir gerðu það frá öðrum vin-
kli en ef til vill hefði mátt ætla. Þeir
skrifuðu gegn þessari starf-
semi og þótti sér misboðið
með fullyrðingum um að
þetta væri saklaus og eðlileg
skemmtun fyrir karla. Þeirra
hugmynd urn sjálfa sig (karl-
mennsku sína?) var ekki sú að
þeim þætti eðlilegt eða
skemmtilegt að kaupa og/eða
niðurlægja konur. Það er liins
vegar varla von að slíkt hugn-
ist postulum þeirra viðhorfa
að allt eigi að vera falt og að
græðgi og yfirgangur séu meg-
in drifkraftur framfara.
Kynjunum ýtt í
sama farið
Fyrir nokkrum árum ræddi ég
við 25 unga íslenska karla um
ýmsa þætti tilveru þeirra og
viðhorfa. Afraksturinn birtist
síðan í bókinni „Karlmenn
eru bara karlmenn." Viðliorf
og væntingar íslenskra karla.
Sú athugun, sem og ýmsar
kannanir sem gerðar hafa ver-
ið, leiða í ljós að það er sameigin-
legt viðhorf karla og kvenna á Is-
landi að fólki beri sami réttur og
sörnu möguleikar á öllum sviðum
tilverunnar. Sama er hvort um sé að
ræða frama á vinnumarkaði, þátt-
töku f stjórnmálum eða heimilis-
störfin, það eru allir sammála um
að ekkert af þessu sé eitthvað sem
öðru kyninu frekar en hinu beri að
stunda. Og auðvitað fordæma allir
kynbundna launamuninn.
Þetta eru viðhorfin og hafa sjálf-
sagt lengi verið. En eftir sem áður
sitjum við uppi með að í öllum
þessum þáttum er mikill munur
milli kynjanna og þó svo opinber
tölfræði bendi til að það þoki í rétta
átt á flestum eða öllum sviðum þá
er það með hraða snigilsins.
Eg hef enga trú á að rólegheit
breytinganna stafi af meðvitaðri
andstöðu. Þetta stafar fyrst og
fremst af því að félagslegar form-
gerðir eru ótrúlega seigar og þær ýta
okkur stöðugt í sama farið aftur og
aftur. Hjá pörum verða vatnaskil við
fæðingu fyrsta barns. Þá hættir kon-
an launavinnu eða dregur verulega
úr henni, meðan karlinn eykur hana
og minnkar þátttöku sína í ólaun-
uðu vinnunni. Afleiðingarnar eru
rnjög víðtækar og birtast rneðal ann-
ars í endursköpun kynbundna
vinnumarkaðarins, lægri launum
kvenna og lægri lífeyrisgreiðslum,