Vera - 01.10.2002, Page 34

Tyrkneskt kaffi er útbúið í þröngum
skaftpotti, venjulega fyrst með því að
sjóða saman vatn og sykur, setja kaffi
út í þegar potturinn er tekinn af hit-
anum, jafn mikið og sykurinn, hræra
í og sjóða aftur. Þegar froða myndast
er potturinn aftur tekinn af hitanum
og suðan endurtekin tvisvar. Þekkt er
að sjóða kardimommu, kanil, múskat
eða negul með vatninu fyrst til
bragðbætis. Kaffið er svo drukkið úr
litlum bollum, sá elsti í húsinu fær
fyrst og ókurteisi þykir að fylla bolla.
nj
s-
Q)
>
eigin rekstri margar opnað kaffihús og oft séð
um allt sjálfar, afgreitt og bakað kökurnar,
kannski með bókhaldið í eldhúsinu. Það dró
úr þessum íslenska kaffihúsakúltúr á tíma-
bili, en síðustu tíu árin eða svo hefur hann
sannarlega blómstrað."
Sprækar geitur
Hermt er að geitahirðir í Abyssinýu, nú
Eþíópíu, hafi fyrstur fengið kaffi. Útgáfur sög-
unnar eru nokkrar, en altént á hann að hafa
tekið eftir áhrifum rauðra berja af sígrænum
runna á skepnurnar. Þær sváfu minna og urðu
óvenju sprækar og þegar smalinn reyndi ber-
in sjálfur varð hann æstur og uppnuminn og
fór með nokkur í næsta klaustur þar sem
þarna hlaut að vera komin kraftaverkajurt.
Abótinn óttaðist að berin væru djöfulleg og
fleygði þeim á eld, en ilmurinn reyndist guð-
dómlegur. Baunirnar voru þá marðar og
blandaðar heitu vatni í seyði svo munkarnir
mættu njóta með smalanum.
Arabískir hirðingjar, hinum megin Rauða-
hafs, höfðu marin berin blönduð dýrafitu
með sér til hressingar á ferðum. Það var um
þær mundir sem hér var numið land og ef-
laust hefði slík tugga komið í góðar þarfir hjá
Ingólfi og félögum. Allmargar aldir liðu þó
þar til kaffi tók að ylja og kæta á norðurslóð-
um og hingað mun það hafa borist um miðja
átjándu öld. Kolamylsnusaup, eins og Eggert
Ólafsson kallaði kaffi, var dýrt og ekki al-
mennt drukkið á fslandi fyrr en hundrað
árum seinna, iðulega drýgt með brenndri
síkoríurót, kallaðri export eða kaffibætir. Það
var alþekkt fram yfir miðbik síðustu aldar.
En aðferðin að þurrka og rista baunirnar,
mala og hita í vatni, varð til eftir árið þúsund.
Kaffi var í fyrstu notað til lækninga og þótti
líka gott til að halda mönnum vakandi við
trúariðkun. Heimildir eru um samkomustaði
þar sem kaffi var drukkið í Arabíu þegar á 13.
öld, en yfirleitt er sagt að fyrsta kaffihúsið
hafi opnað í Mekka 1511. Síðar á sömu öld komu kaffihús í
Istanbúl og Damaskus og eftir þeim voru fyrstu kaffihús
Evrópu sniðin á 17. öld. Áður höfðu evrópskir ferðalangar
til Arabaríkja kynnst kaffi, hægt var að kaupa það í apótek-
um, mörkuðum og uppáhellt af farandsölum, en fyrsta
kaffihús álfunnar var opnað í Feneyjum 1645. Næstu árin
fylgdu á eftir Oxford og Lundúnir, Vínarborg, París og Róm.
Þar hafði páfinn Klementínus VIII svo mikið við að veita
hinum meinta drykk djöfulsins blessun.
Kaffihús voru smám saman opnuð um allar álfur, iðu-
Gufuvél fyrir kaffi, aðalatriði vestrænna kaffihúsa, er
frönsk uppfinning frá 1822, síðar endurbætt af ítöl-
um. Dökkristað, fínmalað kaffi verður espresso,
ítalska fyrir fljótt. Með örlítilli mjólk heitir það macchi-
ato, svolítið meiri freyðandi mjólk capuccino og ennþá
meiri mjólk, latte. Fleiri ítölsk tilbrigði eru til, ristresso
er lítið og sterkt af því véiin er stöðvuð fyrr en allt
vatnið nær kaffinu, doppio er tvöfaldur espresso og
lungo eða americano er espresso þynnt með vatni.
34