Vera - 01.12.2002, Side 36

«0
01
>
Hattari hennar hátignar
Bretar setja ketilinn á til að fá sér konunglegan sopa með sætu kexi, gúrku-
brauði og skonsum; halda síðdegisboð, hafa morgunverð, miðnæturglaðning.
Kannski ekki eins skrítnar og skemmtilegar samkomur og Lísa litla í Undra-
landi sat hjá hattaranum, en þó afar bresk hressing. Og sumir kalla kvöldmat-
inn te, þótt á borðum sé ekki annað en franskar og spælegg. Þannig snæðing
þáði eiginmaður Sigrúnar Ástrósar í myndinni Shirley Valentine, áður en hús-
móðirin fékk nóg af því að tala ein við sinn úthverfavegg og fór suður til Grikk-
lands á vit ævintýra en aðallega sjálfrar sín. Bresk menning, meðal annars eins
og hún birtist í kvikmyndum og bókum, er yfirleitt bullandi af vatni í te. Hvort
heldur segir af almúga eða aðli, einmana sál eða í fólagsskap.
Bretar áttu nýlendur á tesvæðum, Indlandi og Ceylon, og komust því
snemma á bragðiö. Af tei, sem var verðmæti og gjaldmiðill. Það var skattlagt til
nýju álfunnar og úr varð teveislan svokallaða í Boston 1773, þar sem þremur
skipsförmum af te var kastað í sjóinn og frelsisstríð Bandaríkjanna hófst. Síð-
an hafa Englendingar haldið sig viö sinn tesopa; að morgni, miðdegis og síðla
dags; en þá er hann kallaður háte, „high tea“ og Elísabet drottning mun aldrei
láta síðdegi líða án slíkrar hressingar.
Paul Newton rekur verslunina Pipar og salt í Reykjavík ásamt eiginkonu
sinni Sigríði Þorvarðardóttur. Þau selja te frá einum af helstu innflytjendum
Bretlands, hafa sömu gæði í pokum og lausu, heyri ég þegar Paul er staðinn að
því að drekka pokate úr þykkum bolla. „Áður var te helst drukkið úr þunnum
postulínsbollum," segir hann, „þetta var dýr vara og ástæða til að vanda sig.
Þótt minna só haft við núorðið eru Englendingar ennþá mikið fyrir te og hafa
gjarna mjólk út í, sérstaklega mildar morgunblöndur. Það hentar síður í afger-
andi te, eins og Earl Grey, sem stendur fyrir sínu eitt og sér. Mór finnst það best
í lausu, sett í hitaðan ketil sem hellt er í sjóðandi vatni og látið standa smá-
stund. Þumalfingursreglan er teskeið af telaufi á mann og ein fyrir ketilinn."
Sumir kaupa te eftir vikt og blanda tegundum sjálfir og Paul er ekki frá því
að slíkar spekúlasjónir séu eitt merki um aö te só að ganga í endurnýjun líf-
daga. Þótt jurtaseyði sé orðið vinsælt og auðvitað kaffi og gosdrykkir, sýnist
honum tehús vera að spretta upp á nýjan leik. Til dæmis var hönnuðurinn Ian
Mackintosh að opna slíkan stað í Glasgow og aðrir fylgja líklega eftir. En.heim-
ilin eru samt aðal tehúsin í Bretlandi, ]3ar er vatn á katli fleslra meina bót.
höfðu kynnst í nýlendunum. Um
aldamótin 1900 hafði tesmekkur
Breta breyst úr grænu Kínatei í
svart indverskt; te var verðmætt
og skip kepptust um að koma því
í hafnir.
Indland framleiðir mest af tei
heimsins en Darjeeling, kennt við
bæ í hlíðum Himalayafjalla, þykir
best og kostar mest. Onnur svæði,
eins og Assam þar sem fyrst var
plantað til fjöldanota, um 1830,
eru líka góð og mikið tekið af
þeim í teblöndur. Englendingar
halda uppá þær, til dæmis „morg-
unte“ sem passar vel með smá-
skvettu af mjólk. Kínverskt te er
fjölbreytt flóra; grænt og svart,
reykt og ilmandi af ávöxtum og
blómum eins og bergamott (Earl
Grey) og jasmínu. Mörgum þykir
kínverskt svart te best eitt og sér,
ekki með mjólk, en í mesta lagi
sítrónusneið.
Tepokinn er næstum hundrað
ára uppfinning en þessi þægilega
leið til tesopa varð ekki vinsæl
fyrr en um miðja síðustu öld.
Áður var te stundum skafið af
stórum samþjöppuðum kögglum
sem tíðum voru fluttir landleiðina
um fjöll og firnindi, frá Asíu til
Evrópu. En amerískur kaupsýslu-
maður sendi teprufur til við-
skiptavina í silkipokum og átti
þannig þátt í tilurð tepokans.
Slíkt skyndite er þó ekki að skapi
sannra sælkera, nema í letikasti
bak við byrgða glugga. Annars
taka þeir sín sórvöldu lauf úr
luktri krukku, sem geymd er við
stofuhita, þyrla þeim í hitaðan
ketil og hlusta eftir suðu vatnsins.
Hella síðan varlega í ketilinn og
bíða. Hugsa kannski eins og Ibsen:
Langt í draumanna austri vex
planta, hún á heima í garði
frænku sólarinnar.
o
36