Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1950, Blaðsíða 32

14
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
innar kemur: að hækka og stækka eftir
því sem árin færast yfir landnemana
og landnámin í borgum og bygðurn.
Og við geturn huggað okkur við — ef
það er nokkur huggun — að vinnuleys-
ið, barnadauðinn, veikindin og drep-
sóttin, var að engu leyti okkar sök,
þegar ástæður allar eru teknar til
greina, því okkur hafði aðeins verið
kent að lifa á Islandi en aldrei í Vest-
urheimi, sem kunni ekki að fara með
okkur, né við með hann, svona fyrst í
stað. En enginn var til að leiðbeina
okkur að nokkuru ráði. Samt lagaðist
þetta fremur fljótt, þótt oft væri
þröngt í búi sumra nokkuð fram eftir,
því alt af bættust við bláfátækir inn-
flytjendur, sem ekki áttu bót fyrir skó-
inn sinn, og biðu oft í Winnipeg þeg-
ar vinna fékst, þangað til þeir höfðu
nurlað saman fáeinum dollurum til að
byrja með búskapinn í einhverri ný-
lendunni.
Þegar leið að aldamótum en einkan-
lega eftir þau, var allur búnaður vest-
urfara betri og pokaskapurinn úr sög-
unni, svo fallegur vöxtur og fríð andlit
nutu sín betur hjá hérlendu þjóðinni,
sem ætlaði alveg að éta sumar stelpurn-
ar. Sarnt bendir margt til þess, að sál
hinna fyrri vesturfara hafi verið mátt-
arvöldunum þóknanlegri og þeir því
agaðir meira.
Frá sjónarmiði auðs og álits eru
margir bændur orðnir velmegandi um
aldamótin og sumir taldir ríkir, og
eftir þau hefst hin mikla húsa- og stór-
hýsasmíði í Winnipeg, sem Islending-
ar að tiltölu taka stærstan þáttinn í og
taka enn. Urðu fáeinir þeirra sterkrík-
ir með tíð og tíma, en fjöldinn bjarg-
álnamenn og þar mitt á milli.
Alt fram á þessa ummyndunar daga
íslenzkunnar vestan hafs, hefur Winni-
peg verið margvíslega bezta skuggsjá
landanna til að spegla sig í og sjá lest-
ina hjá öðrum en kostina hjá sér, sem
er ættarfylgja mannsins frá örófi alda.
Þar og í Nýja íslandi stóðu fyrrum
yfir illvígustu deilurnar og sterkustu
samtök þjóðrækninnar, sem sýnast eitt-
livað vera skyld, bæði hér og heima.
I Winnipeg hófst Islendingadagur-
inn fyrir 60 árum síðan, sem enn er í
fullu fjöri, þótt enska slæðist þar með,
og nú er fluttur að Gimli.
I fyrrnefndri borg var Þjóðræknis-
félag Islendinga stofnað fyrir rúmum
30 árum. Það nær að mestu leyti yfir
allar bygðir Islendinga í sveitum og
bæjum vestan hafs og boðar þeim ís-
lenzkt þriggja daga þing, íslenzka sam-
komu og gefur út þjóðræknisritið ár
hvert, sem er létt á vasa en oft þungt
að innihaldi. En Sameiningin, Heims-
kringla og Lögberg skipa samt aldurs-
forsæti frá liðnum árum ungra Islend-
inga, sem hömuðust eins og ljón fyrir
framgangi þeirra og margra íslenzkra
menningarmála.
Ótalið er þó enn frá 19. öldinni
Almanak Ó. S. Thorgeirssonar, frá
1895 til þessa dags, er flutt hefur marg-
ar ágætar ritgerðir um landnámin og
landnámsmennina vestra, og þar
mörgu bjargað, sem annars væri gleymt.
Ef við viljum skilja rétt sögu okkar
vestan hafs, þá verðum við að muna
vel eftir hinu djarfa og djúphugaða
sannmæli þeirrar geðríku og bersöglu
kerlingar, er sagði að ekki væri gaman
að guðspjöllunum af því enginn væri
í þeirn bardaginn, því það er engu lík-
ara en þetta sé fyrirmyndin okkar, er
við hófum þau upp í orustusöng og
bardagaræður. Ög viti það allur lýður,