Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1960, Side 76

58
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
en enginn þann gamla; því eins og
þar stendur, hið fyrra er farið.
Ég væti varirnar, reiðubúinn að
gera athugasemd, en þá seilist nett
kvenhönd upp úr minknum, til
merkis um þögn. Og svo er ég al-
tekinn abstraktinu, að mig undrar
ekki, að inní silfurminknum og
undir andlitsfarðanum og stararsát-
unni er lifandi manneskja.
FræS. (á næstu grösum): Nýlistin
innifelur abstraktið, kúbisma, fútúr-
isma, dadaisma, expressjónisma, súr-
ríalisma etc. Allt þetta er hrein list;
og fái það að leika lausum hala, er
mönnunum víst framtak og frelsi.
Þessu neita kommar; því þeir eru
þrældómsins börn og hneppa allar
listir og þar með mannsálina í höft
og helsi alls konar plana og skipu-
lagninga. Jafnvel dansar og balletur
kommanna sleppa ekki við þræl-
dómsokið. Heldur er allt þess háttar
fyrir fram útreiknað, háttbundið,
áttbundið, þáttbundið, máttbundið,
sáttbundið, eins og önnur komma-
vesen. Þessu eitri þrældómsins
dreifa þeir út um inn frjálsa heim,
í von um að hnekkja ruggveltu vorri
og öðrum danstáknum framtaks og
frelsis. — En guð er með oss . . .
Fræðarinn fjarlægist, en ég þyk-
ist greina orðið Rósenberg og spyr
minkinn: Hvað annars er þetta Rós-
enberg, sem fræðarinn stagast á?
Minkurinn: Rósenberg er maður,
en ekki hvað eða það, og afar mikill
listspekingur. Til rita hans sækir
fræðarinn allar sínar heimildir og
kvótar úr þeim merginn. Og það er
nú ekkert smáræði, sem liggur eftir
Rósenberg á ritvellinum. Hefur fær-
asta bókmælingamanni Ameríku
reiknast svo til, að væri öllum rit-
um listspekingsins hlaðið í stafla,
mundu þau nema tvö þúsund korð-
um að teningsmáli. (Sér efann í sál-
arspegli mínum). Nei, um málið á
Rósenbergs-ritunum er ekki að vill-
ast. Bókmælingamaðurinn er pró-
fessor og marg-doktoraður, bæði
fyrir lærdóm og peninga.
Fræð. (nálgast á ný): Nú verð ég
að hverfa frá ykkur um stund, en
í fjarveru minni gefst ykkur að líta
nýlistina, lífslifandi og í essinu sínu.
(Tekur tólftónstiga-blísturhörpu upp
úr rassvasanum og blæs augnabliks
hjáróma harmoníu. — Fer.)
Hörpublístrið hefur á burt stóran
margstrending úr veggnum að baki
okkar. Við það opnast sýn inní ann-
an skála, og er þar margt manna
og kvenna saman komið, og þreyta
allar listir; en hver eftir sínu höfði
og fótum. Hef ég aldrei séð neitt
þessu líkt og verður á að spyrja:
Nú hvaða bölvað ekkisins pakk er
þetta?
Minkurinn: Þetta eru bítníkar á
fundi. Þeir helga líf sitt list og
frelsi og hirða hvorki um gæði þessa
heims né annars. Ekki vinna þeir
né spinna, og æðrast ei, þó skorti
graut til næsta máls. Eins og þú
sérð, bera búningar þeirra sem ann-
að hér einstaklingsfrelsinu vitni.
Bítníkar einir eru jafnt ólíkir sjálf-
um sér og hver öðrum. Hvorki skera
þeir hár sitt né skegg og hirða lítt
um hreingerning hörunds og klæða,
sem svo eru misleit og margbreytt,
að vart verður greint hvort þau fela
mann eða mey. Sem sagt, allt útlit
bítníka og það umhverfi, sem þeir
skapa sér úr skít og skarni, ber vott