Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1926, Side 48

46
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
að frá æ í e, livarvetna er liið
stutta liljóðvarp er framborið e.
Þá lig’gur næst fyrir bendi að
gera sér grein, fyrir því, liví fram-
burðar samræmi bljóðvarpanna
liafi rofnað á Islandi. Ræturnar til
þess er vitaskuld að rekja til
norskra ábrina; því við Noreg
áttu Islendingar langmest saman
að sælda. 1 liinum fróðlegu ‘ ‘ Sögu-
legu atliugunum” sínum segir Jó-
bannes L. L. Jóbannesson, að vér
megum líta til Noregs um spjöll á
tungu vorri og færir til dæmi. Það
er orð að sönnu. Framburð tung-
unnar braut þar niður eins og í
binum löndunum, sem fram liðu
-stundir og tungan breyttist. Eft-
ir því sem niðurbrot það greip um
sig og gerðist algengara um bvert
hljóð sem var, eftir því hlaut það
að lirína á framburð tungunnar á
Islandi fyrir samgöngur og við-
skifti milli landanna, og orka við-
líkum eða ólíkum breytingum. Þá
er Norðmenn tóku að leggja af
æ-hljóðin, eða tóku að kveða e-
hljóðum að þeim, eins og þeir nú
gera, og það var farið að verða
algengt með þeim, þá má ætla, að
íslendingar bafi smásaman farið
að taka það upp eftir þeim, svo að
þeir hafi hætt að segja tælja og
sætja o.s.frv. , eins og þeir gerðu
fyrrum, og sagt telja og setja, sem
nú, til að færa framburðinn nær-
bættis því, sem þeir heyrðu fvrir
sér, og rita þar eftir. Þó náðu
þessar norsku áhrinur ekki nema
til liins stutta hljóðvarps; það
varð víða að lúta í lægra haldið og
verða e; en hið mótstöðu-styrkara
langa bljóðvarp skæddist ekki, og
fyrir bragðið rofnaði samræmi
, bljóðvarpanna .bæði í framburði
og riti.
Hið forna týnist sjaldan alger-
lega, þegar það fer, beldur lætur
eftir menjar um sig. Það kemur
líka lieim. Núlegur framburður
tungunnar fer með mola úr liinum
uppbaflega framburði. Dæmin að
framan: læknir, barmkvæli*) o. s.
frv., eru molar úr honum og kunna
vera fleiri til, ef leit er að gerð;
en eftir eðli hlutar er varla margra
von. Það, sem einna mest skilur
Islenzku og Norðurlanda tungurn-
ar liinar, er æið, sem vantar í þær.
Iiér er það sýnt, að æið er upphaf-
legt í íslenzkri tungu og að hinar
tungurnar hafa glatað því. Fram-
burðarkerfi prófessoranna befir
bausavixl á því, það er alt og
sumt.
Þótt menn viti til þess, að e bafi
verið í vissum orðum á öndverðri
17. öld eða fyr, sem síðar bafi ver-
ið fram borið með æ, svo sem sum-
staðar er getið í orðastað Árna
Magnússonar, t. d. mer og sker, nú
mær og skær, þá er það vitanlega
engin sönnun fyrir upphaflegum
e-framburði. Það vottar eðlilega
ekki nema baráttu hins frumlega
æ-framburðar um orðin við norsku
áhrinurnar, eins og vikið er á að
framan og hver leikslokin urðu í
*) f orðakveri sínu vill Finnur ha.lda aS
harm'kvæJi sé mynldaS af sögninni aS
kvála, og ætti Þá aS me.rkja eiginl. harm-
skítur eSa eitthvaS þesis háttar; ekki kem-
ur þaS til nema af þvl, sem Birni M. Olsen
var svo mkii-1 raun áS I deilu þeirra um
E-ddu upprunann, aS ihann er svo ólslenzk-
ur I hugsunanhætti. Hvert ísl. fermingar
harn geltur tekiS út-Wstan orSsins úr fór-
um slnum, þegar Því lízt eSa þarf á aS
'halda.