Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.06.1926, Blaðsíða 76

74
TIMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ISLENDINGA
brjósti forna frændhollustu gagnvart
Norðmönnum. ViS það má þá eins vel
kannast, aö þótt hugsjón góðra manna
sé, að allar þjóðir sé af einu blóSi, er
dvelja skuli saman í friði og bróðerni,
hafa vináttuböndin milli NorSmanna og
íslendinga frá öndverSu mint á bróður-
þel Jósefs og Benjamíns, — eða öllu
heldur á vináttu Egils á Borg og Arin-
íbjarnar hersis.
Yður mun kunnugt að landnám ís-
lands hófst 874. Voru landnámsmenn
einkum frá Noregi. Er Haraldur hár-
fagri vann sinn lokasigur i HafursfirSi
872, og lagði undir sig allan Noreg,
gekk hann vægSarlaust að óvinum sín-
um og andstæðingum. Flýðu þá kapps-
fullir höfSingjar og lendir menn óðul
sín um allan Noreg og leituðu hinnar
norSlægu eyjar, er af hending einni
hafði lilotið hið kaldranalega nafn, ís-
land, — er hiS virkilega íshús Norður-
landa og norSurhafsins hlaut skömmu
síðar hið fagra heiti Grænland.
Hér verður hvorki lýst hreysti né
hugarstefnu forfeðra vorra. En rétt til
aS rninna á eitt, sem einna ríkast er í
ætt vorri, aS reynast N'orðurlöndum,
hollur, reynast þjóðrækinn, koma mér í
hug þessi brýningarorð bókmenta-lá-
varðarins skozka, Sir Walter Scotts:
“Onward footmen, onward horsemen,
charge, and fight, and die, like Norse-
men.”
Á islenzku mætti hafa hendingarnar
þannig:
Áfram liðsmenn, hermenn horskir,
Höggvið, leggið falliS norskir.—
íslendingar erfðu þaS eðli, er skáldiS
kveður hér um. Sá andi er enn ættar-
fylgja. Eg hygg þeir lifi, deyi og falli
sem norrænir, íslenzkir menn, hvort
sem þeim sjálfum er það ávalt ljóst eSa
ekki. — •—• —
Hér koma til greina f jórir höfuðþætt-
ir í framkvæmdarlífi íslendinga, er eg
tel sérstaka ástæðu að minna á í þessu
erindi:
Er þeir lutu ekki harðstjórn Haralds,
en yfirgáfu heldur óðul og ættmenn og
námu ísland.
Er þeir fundu og bygðu Grænland.
Er þeir, fyrstir hvítra manna, fundu
NorSur-Ameriku, skrásettu frásöguna
um þann fund og leiSbeindu síðar
Kólumbusi, er hann heimsótti ísland
1477-
Er þeir, fyrir nálægt 50 árum, ýttu
enn úr vör til Ameríku til að heimta
eitthvað' af föðurarfi sínum hér vestra.
En ekki er mér unt né heimilt aö
rekja hér baráttusögu íslendinga, hvern-
ig þeir haf’a höggvið, lagt og falliS,
jafnan hollir uppruna sínum og arfi
’Norðurlanda.—
Um fjórar aldir blómguðust íslend-
ingar á ey sinni fremur öðrum samtíS-
armönnum. ÞjóSin var fámenn, bjó á
óblíðu eylandi langt úti í reginhafi. Þó
komu þeir á fót óháðu og frægu lýð-
veldi, hinu fyrsta og eina á Noröurlönd-
um til vorra daga, með fágætri laga-
skipan, lögsögumönnum, dómnefndum
og þj’óöþingi. Bókmentir íslendinga
frá þeirri tíð, telja flestir meistaraverk
miðaldanna. Þá voru þeir liinir skrift-
lærðu meöal Skandinava. Þeir skráðu
'bækur um skáldskaparmál og varö-
veittu ljóð og sögur frægra feðra vorra.
Þeir geymdu átrúnað ættbálksins, í einu
hinu fegursta fræöakerfi heiðinna
manna. Meö eigin kvæðum og sagnarit-
an varðveittu Joeir mál Haralds og Há-
l<onar góða, Ólafs Tryggvasonar og
Leifs Eiríkssonar, og lögðu hinn trausta
grundvöll þess bókmáls, er naumast á
sinn jafningja íslenzkunnar.
íslendingar, einnig vér Islendingar
í Vesturheimi og böm vor, lesa, rita og
tala mál Ólafs helga og Snorra Sturlu-