Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Blaðsíða 13

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 2011 13
gUðbJörg pálsdóttir og ólöf bJörg steinþórsdóttir
Árin 1996–2008 útskrifuðust til dæmis 7738 karlar með fyrstu háskólagráðu en 14320
konur. Í Háskóla Íslands hefur kynjaskipting á stærðfræðitengdum námsbrautum á
síðustu árum oft verið þannig að karlar hafa verið þrisvar sinnum fleiri í stærðfræði
og átta sinnum fleiri í eðlisfræði. Á hinn bóginn eru konur átta sinnum fleiri í grunn-
skólakennaranámi og fjörutíu sinnum fleiri í leikskólakennaranámi (Hagstofa Íslands,
2009a, 2009b). Tölurnar sýna að ennþá eru mikil tengsl á milli kynferðis og starfsvals
og að þótt konum hafi fjölgað á stærðfræðitengdum brautum hefur hlutfallið ekki
breyst mikið. Starfsval virðist vera mjög kynbundið og strax í áhugasviðskönnunum
í grunn- og framhaldsskóla kemur fram sterkur kynbundinn munur (Sif Einarsdóttir,
2005).
Orðræðan um stærðfræði og stærðfræðinám endurspeglar hugmyndir og viðhorf
fólks til greinarinnar. Guðný Guðbjörnsdóttir (2001) fjallar um hugtakið orðræða og
áhrif orðræðunnar á þróun sjálfsmyndar.
Í stað þess að horfa á hinn skynsama einstakling sem sjálfstæðan geranda telja
Foucault og fleiri póststrúktúralistar að orðræður eða málnotkun einstaklinga og
stofnana hafi áhrif á reynslu fólks og endurspegli um leið valdatengsl samfélags.
Líta má á orðræðu sem glugga til að horfa á veruleikann. Hún mótar skilning okkar á
okkur sjálfum og færni okkar til að greina kjarnann frá hisminu, rétt frá röngu. Mikið
vald felst í orðræðu vegna þess að hún dregur taum ákveðinna hópa eða sjónarmiða
fremur en annarra. (Guðný Guðbjörnsdóttir, 2001, bls. 11)
Með því að greina orðræðu má skoða hugmyndir sem settar eru fram og hvað ein-
kennir þær. Félagsleg staða og sjónarhorn hópa eru því sterkir áhrifaþættir í mótun á
viðhorfum einstaklinga og hópa. Hefðbundið er að flokka fólk eftir kyni og gera ráð
fyrir sameiginlegum einkennum hvors kyns. Hin kynjaða orðræða er mjög lituð af
því.
rannsóknarsnið
Í þessari grein er unnið með gögn úr tveimur sjálfstæðum rannsóknum höfunda. Ann-
ars vegar rannsókninni Viðhorf til stærðfræðináms . Rannsókn á viðhorfum unglingsstúlkna
til stærðfræði, stærðfræðináms og sjálfra sín sem stærðfræðinemenda (Guðbjörg Pálsdóttir
2004, 2008) og hins vegar rannsókninni Skoðun á kynbundnum þáttum í niðurstöðum
PISA 2003 fyrir Ísland: Viðtöl við ungt fólk (Exploring gender factor related to PISA 2003
results in Iceland: A youth interview study) (Ólöf Björg Steinþórsdóttir og Sriraman,
2008).
Við upphafsgreiningu gagna beggja rannsókna var leitað eftir svörum við ákveðnum
rannsóknarspurningum. Í fyrrnefndu rannsókninni var leitað eftir hugmyndum þátt-
takenda um stærðfræði og stærðfræðinám og viðhorfum þeirra til sjálfra sín sem
stærðfræðinemenda og sambandi milli þessara þátta. Í síðarnefndu rannsókninni
var leitað eftir skýringum ungs fólks sem hafði tekið þátt í PISA 2003 á niðurstöðum
þeirrar rannsóknar og þeim sérstaka kynjamun sem fram kom á Íslandi. Við grein-
ingu gagna var sjónum því beint að afmörkuðum þáttum. Í samræðum höfunda um