Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Blaðsíða 99

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 2011 99
ragný þóra gUðJohnsen og sigrún aðalbJarnardóttir
Þá liggur fyrir rannsókn á ástæðum ísraelskra ungmenna (12–19 ára) og eldri hóps
leiðbeinenda (19 ára og eldri) fyrir því að taka þátt í sjálfboðaliðastarfi í miðstöðvum sem
veittu ungmennum félagslegan stuðning, aðstoð og fræðslu (Haski-Leventhal, Ronel,
York og Ben-David, 2008). Gögnum var safnað bæði með spurningalistum og viðtölum.
Fram kom að yngri sjálfboðaliðarnir voru frekar sambandsmiðaðir (e. relationship-
oriented) í þátttöku sinni, en þeir eldri fremur þjónustumiðaðir (e. service-oriented).
Þannig reyndist myndun félagstengsla mikilvægust fyrir yngri hópinn og ungmennin
hófu sjálfboðaliðastörf frekar með öðrum en að koma ein síns liðs. Jafnframt nefndu
yngri sjálfboðaliðarnir oftar en þeir eldri það markmið að geta sett sig í spor ung-
mennanna sem þeir hjálpuðu og töldu oftar að sjálfboðavinnan gæti hjálpað þeim í
framtíðinni. Aðrar rannsóknir hafa bent til þess að þátttöku ungra sjálfboðaliða megi
rekja bæði til persónulegra gilda þeirra eins og umhyggju fyrir velferð annarra og
samfélagsins og til eiginhagsmuna eins og að auka færni á ákveðnu sviði (Eley, 2003)
og hafa gaman af (Taylor og Pancer, 2007).
Í nokkrum íslenskum rannsóknum (Sigrún Júlíusdóttir og Sigurveig H. Sigurðar-
dóttir, 1997; Steinunn Hrafnsdóttir, 2005, 2007) hefur sjálfboðaliðastarf verið skoðað
með spurningalistum. Algengasta skýring yngsta aldurshópsins, 18–24 ára, var vilji
til að hjálpa öðrum. Unga fólkið nefndi einnig skýringar eins og að koma til móts við
þörf fyrir slíkt starf í samfélaginu, eigin þörf fyrir félagsskap og ánægju af því að ljá
krafta sína. Þá var yngsti aldurshópurinn ólíklegri en þeir sem eldri voru til að nefna
„málstaðinn“ sem ástæðu þátttöku sinnar.
Persónu- og þroskaþættir. Fræðimenn hafa skoðað þátttöku ungs fólks í sjálfboðaliða-
starfi í tengslum við nokkra persónu- og þroskaþætti, einkum ungmenna í samfélags-
þjónustunámi í skólastarfi. Ljóst er þó að matsrannsóknir á þessu sviði hafa ekki slitið
barnsskónum (sjá Higgins-D‘Alessandro, 2010). Flestar rannsóknirnar sem gerðar
hafa verið beinast að háskólanemum og þorri rannsóknanna felst í spurningalista-
könnunum. Niðurstöður þeirra benda til þess að unga fólkinu finnist samkennd sín
(Lundy, 2007) og sjálfstraust hafa aukist með slíkri sjálfboðaliðaþátttöku og nefnir það
jafnframt mikilvægi þess að leggja sitt af mörkum til samfélagsins (Taylor og Pancer,
2007).
Youniss og samstarfsfólk hans beina þó athyglinni að aldurshópnum 15–18 ára og
hafa lagt mikið af mörkum til rannsókna á sjálfboðaliðstarfi þess hóps í tengslum við
samfélagsþjónustunám í skólastarfi. Í rannsókn Youniss og Yates (1997) töldu ung-
mennin þátttöku sína í samfélagsþjónustu hafa eflt pólitíska vitund sína, samkennd
og ábyrgðarkennd gagnvart því að taka þátt í að bæta samfélag sitt. Þá benda rann-
sóknir til þess að tækifæri unga fólksins til beinna samskipta við þann sem nýtur að-
stoðar séu ein forsenda þess að þátttaka í sjálfboðaliðastörfum efli persónuþroska og
borgaravitund sjálfboðaliða (sjá t.d. Shumer, 2005; Youniss og Yates, 1997).
Lítið virðist um eigindlegar rannsóknir á sjálfboðaliðastarfi ungmenna þar sem
tekin eru djúpviðtöl við þau um reynslu þeirra. Viðtalsrannsóknir á eldri aldurshópi,
um og vel yfir tvítugt, benda til þess að unga fólkið telji þátttöku í samfélagsþjón-
ustunámi í skólastarfi auka vitund sína um ójöfnuð og nokkur nefna sérstaklega að
ábyrgðarkennd þeirra hafi þroskast og þá í tengslum við félagslegt réttlæti (Einfeld