Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Blaðsíða 56

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 201156
líf og störf Ungra innflytJenda
tækifærin sem bjóðast í nýju landi. Annað og ekki síður mikilvægt er hæfileikinn til að
tileinka sér ný tungumál og geta notað þau í daglegu lífi.
Móðurmál, annað mál og markmál
Ýmsar kenningar hafa verið uppi um hversu langan tíma það taki unga innflytjendur
að ná tökum á nýju tungumáli til jafns við jafnaldra sína. Það mál sem er ríkjandi í
umhverfinu og er kennt sem annað mál eða viðbótarmál er kallað markmál (e. target
language) (Samuel Lefever og Inga Karlsdóttir, 2010).
Að mati ýmissa fræðimanna er máltaka viðbótarmáls flókið fyrirbæri og erfitt að
alhæfa um tímalengd í því samhengi. Þó telja sumir að reikna megi með að það taki
u.þ.b. þrjú til fimm ár að ná munnlegri færni (e. oral proficiency) en allt að því fjögur til
sjö ár, jafnvel tíu ár, að ná akademískri færni (e. academic proficiency) (Hakuta, Butler
og Witt, 2000). Cummins (2005) gerir á sama hátt greinarmun á tungumálafærni á
markmáli í daglegum samskiptum annars vegar og í kennslu í skólaumhverfi hins
vegar. Félagsleg og samskiptaleg málfærni (e. basic interpersonal communication skills)
á þannig við um færni til að nota markmálið í daglegum samskiptum en akademísk
málfærni (e. cognitive academic language proficiency) á við um víðtækan orðaforða og
málnotkunarhæfni sem nemendur þurfa til að geta náð árangri í greinabundnu námi.
Í nýjum rannsóknum er lögð áhersla á að hraðinn á máltöku viðbótarmáls sé háður
ýmsum þáttum, bæði einstaklingsbundnum og umhverfisþáttum (Elín Þöll Þórðar-
dóttir, 2007). Baker (2003) nefnir m.a. að ástæður þess að einstaklingur læri viðbótar-
mál, aðstæður hans eða hennar til að læra það og ílag (e. input) og einstaklingsþættir
hafi mikið um að segja um það hvernig til tekst. Með ílagi er átt við hvers konar og
hversu mikið máláreiti einstaklingur býr við í sínu nánasta umhverfi (Samuel Lefever
og Inga Karlsdóttir, 2010).
Ýmsar skilgreiningar eru til á því að vera tvítyngdur. Í víðum skilningi merkir
það að nota tvö mál að einhverju leyti í daglegu lífi eða jafnvel að búa yfir kunn-
áttu í tveimur málum þó annað málið sé e.t.v. notað sjaldan (Elín Þöll Þórðardóttir,
2007). Tvítyngi er fjölþætt, flókið og einstaklingsbundið fyrirbæri sem háð er bæði
innri og ytri aðstæðum einstaklingsins, svo sem menningu heimilis og skóla, félags-
legri stöðu einstaklingsins, aldri, námsbakgrunni, persónuleika, sjálfsmynd og fleiri
þáttum (Baker, 2003; Birna Arnbjörnsdóttir, 2010; Elín Þöll Þórðardóttir, 2007). Margir
telja tvítyngi mikilvæga hæfni í nútíma fjölmenningarsamfélagi (sjá t.d. Elínu Þöll
Þórðardóttur, 2007).
Nám og kennsla í fjölmenningarsamfélagi
Að mati fræðimanna þurfa skólar í fjölmenningarsamfélögum nútímans að byggja
starf sitt á jöfnuði, stuðla að virkri þátttöku nemenda og skipuleggja starfshætti þar
sem komið er til móts við alla nemendur (Banks, 2007). Fjölmargar nýlegar rannsóknir
hafa varpað ljósi á jaðarstöðu innflytjendabarna í skólum sem hamlar þeim í námi og
samskiptum (Brooker, 2002; Hernandez, 2004; Nieto, 2010; Rumbaut og Portes, 2001).
Margsinnis hefur verið bent á að skóla skorti undirbúning og þekkingu til að takast