Uppeldi og menntun - 01.07.2011, Blaðsíða 34

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 20 (2) 201134
„bara ef maðUr hefði sett meiri kraft í þetta“
fyrsta ári í einstaka námsgreinum (Háskóli Íslands, 2008; Ríkisendurskoðun, 2007).
Auk þess hverfur þó nokkuð stór hópur nemenda, eða allt að 8%, frá námi eftir að
hafa lokið tveimur þriðju hlutum þess eða meira (Heiður Hrund Jónsdóttir og Friðrik
H. Jónsson, 2008).
Lítið er til af rannsóknum á brotthvarfi úr háskólanámi hérlendis og hafa þær
einkum beinst að nemendum sem hverfa frá snemma á námsferlinum. Að sumu leyti
er ekki óeðlilegt að háskólanemendur hætti námi á fyrri stigum þess, sérstaklega í
opinberum skólum þar sem eru fáar inntökutakmarkanir, engin skólagjöld og fjöl-
breytt námsframboð. Brotthvarfi nemenda sem komnir eru langt áleiðis í námi fylgir
meira tap fyrir viðkomandi nemendur, skólastofnun og samfélagið í heild. Skólinn
og nemandinn hafa varið tíma og fjármunum til náms sem nemandinn lýkur ekki og
brotthvarf úr námi veldur röskun á náms- og starfsferli einstaklingsins (Hovdhaugen,
2009; Ríkisendurskoðun, 2007). Markmið þessarar rannsóknar var að fá innsýn í
reynslu einstaklinga sem horfið hafa frá háskólanámi sem þeir voru komnir vel á
veg með að ljúka. Áhersla var lögð á aðdraganda brotthvarfs og afleiðingar þess fyrir
þróun náms- og starfsferils einstaklinganna.
bakgrunnur
Helstu ástæður brotthvarfs úr háskólanámi
Tinto (1975, 1982, 1993) hefur sett fram eina af þeim kenningum sem fjalla sérstaklega
um brotthvarf úr háskólanámi (e. student integration theory) og beinir hann sjónum
að samspili nemanda og háskólasamfélags. Hann telur að útskrift ráðist að miklu
leyti af því hvort markmið nemandans séu skýr og háskólanámið þáttur í heildstæðum
náms- og starfsferli. Samkvæmt kenningum um starfsþróun er litið svo á að ungt fólk
um tvítugt sé á svokölluðu könnunarþrepi (e. exploration stage). Þá mótast náms- og
starfstengdur áhugi einstaklingsins með megináherslu á þá möguleika sem eru fyrir
hendi í námi og á vinnumarkaði (Savickas, 2005; Super, 1957; Swanson og Gore, 2000).
Má telja að margir háskólanemendur séu á þessu stigi og áform þeirra því mögulega
enn í mótun.
Tryggð einstaklingsins við viðkomandi skólastofnun er annað lykilhugtak í kenn-
ingu Tintos. Hann gagnrýnir að fyrst og fremst hafi verið litið á brotthvarf sem mis-
tök nemandans en lítið fjallað um hlutverk og ábyrgð skólans. Miklu máli skiptir
hvort nemandinn upplifir sig sem fullgildan meðlim í háskólasamfélaginu. Ef honum
gengur vel að aðlagast háskólasamfélaginu og nemendahópnum styrkir það bæði
markmiðssetningu hans og tryggð við skólann og dregur þannig úr líkum á brott-
hvarfi (Tinto, 1975, 1993). Því meira sem kennarar og annað starfsfólk skóla sinna
nemendum og því meiri samskipti sem nemendur hafa sín á milli þeim mun minni
líkur verða á brotthvarfi úr námi (sjá t.d. Braxton, Milem og Sullivan, 2000; McKenzie
og Schweitzer, 2001; Tinto, 1982, 1993, 1997).
Erfiðleikar við að aðlagast háskólasamfélaginu eru meginástæða brotthvarfs úr
háskólanámi samkvæmt Tinto (1975, 1993). Bean er einn þeirra sem gagnrýnt hefur
Tinto fyrir að taka ekki nægilegt tillit til annarra mikilvægra áhrifaþátta. Í kenningu