Árbók VFÍ/TFÍ - 01.01.1997, Blaðsíða 308

306 ÁrbókVFÍ 1995/96
1.1 Breytir tölvan búsetu?
Það hafa margir spáð því að borgarbúar muni í auknum mæli flýja skarkalann í þéttbýlinu og
setjast að í friðsæld dreifbýlisins. Forsendur eru möguleikar tölvunnar, þ.e. að fólk muni geta
sinnt störfum sínum frá heimili sínu með tölvutengingu. Ég tel að þessar spár geti ræst að hluta
til. Margir munu geta sinnt stórum hluta starfs síns frá heimilinu en spurningin er hvort þeir
endist til þess. Flestir eru það félagslyndir að stór hluti vinnugleðinnar kemur til vegna
samvista og samskipta við annað fólk. Ég geri því ekki ráð fyrir að einangrað strjálbýli muni
byggjast upp af tölvuvæddu vinnuafli. Mynstrið verður frekar þannig að heimavinnandi fólk
mun byggja hús sín á litlum jörðum, 3 til 10 ha., þar sem það hefur möguleika á einhverri
ræktun eða skepnuhaldi, t.d. hestamennsku. Næsti nágranni verður í göngufæri og það er ekki
nema 20 mínútna akstur (20 til 30 km) í næsta þéttbýli þar sem helstu þjónustu er að finna.
Ég sé fyrir mér að í smærri þéttbýlisstöðum muni rísa lítil skrifstofuhús þar sem einyrkjar
geta safnast saman með rekstur sinn og notið sameiginlegrar þjónustu og félagsskapar. Þarna
geta lögfræðingar, endurskoðendur, verkfræðingar, arkitektar, læknar og listamenn haft vinnu-
aðstöðu. Tölvusamskipti gera þessum mönnum kleift að sinna verkefnum utan svæðisins ef
þörf er á. Fullkomnustu skrifstofuvélar eru dýrar í innkaupum og rekstri og því sjálfsagt að
sameinast um notkun þeirra. Þetta á við um nútíma tækni svo sem tölvuprentara og ljósritunar-
vélar auk annars sem nú er aðeins farið að örla á t.d. fundaaðstöðu þar sem tölvur eru notaðar
til að flytja mynd og hljóð milli þátttakenda á mismunandi stöðum.
1.2 Tvöfalda búsetan
Frítími mun aukast hjá vinnandi fólki og eftirlaunaþegar munu halda nánast fullum kröftum og
lífsorku í áratugi eftir starfslok. Þetta mun stuðla að tvöfaldri búsetu, þ.e. íbúar borga og bæja
munu dvelja í „sumarhúsum" stóran hluta ársins. Þessi hús verða sífellt fullkomnari íbúðir og
þeim fjölgar stöðugt. Bættar samgöngur valda því að mörg sumarhús eru byggð fjær þéttbýli
en áður. fbúar þessara húsa eru hins vegar vanir háu þjónustustigi í vetrarviðhaldi úr þéttbýli
og munu einnig þrýsta á það fyrir sitt annað heimili.
Það getur verið ástæða til að taka upp tvöfalt lögheimili. Fólk sem dvelur helming ársins í
sumarbústað sínum ætti að geta fengið að greiða helming af útsvari sínu til þess sveitarfélags
og um leið fengið hálft atkvæði til sveitarstjórnarkosninga. Hinn helmingur atkvæðisins gildir
svo í sveitarfélagi vetrarbústaðarins. Þetta ætti ekki að vera erfitt í framkvæmd á tölvuöld.
1.3 Farandbændur
Það hefur þekkst í áratugi að fólk dvelji sumarlangt á afskekktum eyðijörðum og nytji þær. Ég
tel að þetta muni aukast. Margar jarðir sem nú eru í byggð munu verða nýttar á þennan hátt í
framtíðinni. Bændur munu dveljast vor og sumar með búpening sinn á þessum jörðum en færa
sig á haustin með heyfeng og skepnur þangað sem samgöngur eru betri en landkostir þrengri.
Það þarf ekki að sýta það þótt vetrarbúseta hverfi af afskekktum stöðum. Það er engin ástæða
fyrir fólk að dveljast í einsemd og einangrun veturlangt ef aðrir kostir eru mögulegir. Þetta
getur orðið þannig að næst þegar endurnýja þarf íbúðarhúsakost á þessum jörðum muni
íbúarnir frekar byggja sér „vetrarbústað" nær þéttbýli en halda við gömlu húsunum þannig að
þau dugi sem „sumarbústaðir“.
Þarna þurfa sveitarfélög að koma til og hlúa að þessari tvöföldu búsetu með góðu skipulagi.
Taka þarf frá svæði í nánd við þéttbýli fyrir skepnuhald. Sveitarfélagið getur jafnvel átt gripa-