Læknablaðið - 15.01.1990, Síða 38

36
LÆKNABLAÐIÐ
til félagslegs öryggis, en þar segir: í því
skyni að tryggja, að réttur til félagslegs
öryggis sé raunverulega nýttur, skuldbinda
samningsaðilar sig til:
1. að koma á eða viðhalda
almannatryggingum,
2. að gera almannatryggingum það hátt
undir höfði, að það jafnist a.m.k. á við
það, sem krafist er til fullgildingar á
alþjóðavinnumálasamþykkt (nr. 102) um
lágmark félagslegs öryggis og
3. að reyna smátt og smátt að hefja
almanntryggingamar á hærra stig.
LÖG UM TRYGGINGAR OG
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
Á árum heimsstyrjaldarinnar síðari var
hugtakið félagslegt öryggi mjög til umræðu
og hér á landi tengdist hún endurskoðun
tryggingalöggjafarinnar.
í ritinu Almannatryggingar á íslandi, sem út
kom 1945 er fjallað um þetta hugtak (10). í
kafla, sem ber yfirskriftina: Félagslegt öryggi,
segja höfundar,
að hugtakið sé ekki «innantómt pólitískt
slagorð, heldur nafn á raunhæfu stefnumiði,
sem flestar þjóðir heims og menn úr öllum
stéttum og flokkum telja skylt og sjálfsagt
að stefna að, hvað sem öllum ágreiningi
líður um einstök atriði og á öðmm sviðum....
Enda þótt hugtakið »félagslegt öryggi«, eins
og það er nú túlkað, sé ekki gamalt, er sú
hugsjón, sem á bak við það liggur, ein af
elztu siðgæðishugsjónum mannkynsins. Hún
er spunnin af sama toga og bræðralagshugsjón
kristindómsins, hún er reist á sömu rökum
og krafa frönsku stjómarbyltingarinnar um
jafnrétti og bræðralag, hún á rætur sínar að
rekja til þeirra mannúðarhugsjóna, sem ýmsir
beztu menn þjóðarinnar og andlegir leiðtogar
með margvíslegar skoðanir og trúarbrögð hafa
barizt fyrir.»
Alþýðutryggingalögunum (ffá 1. febrúar 1936)
var í ýmsu áfátt og vantaði ýmislegt á, að þau
uppfylltu þær lágmarkskröfur, sem gera verður
til nokkum veginn fullkomins tryggingakerfis.
Úr þessu skyldi bætt með lögum nr. 50.
7. maí 1946 um almannatryggingar. Þar
sagði í fyrstu grein í fyrsta kafla (um svið
trygginganna, stjóm og skipulag), að allir
íslenzkir ríkisborgarar, sem dveljast hér á
landi, skyldu tryggðir samkvæmt lögunum
og njóta réttinda þeirra, sem greint var frá
í II. kafla (bætur greiddar í peningum, það
er elli- og örorkulífeyrir, bamalífeyrir og
fjölskyldubætur, bætur til mæðra, ekkna
og fleiri, sjúkrabætur og slysabætur) og
í III. kafla (heilsugæzlu=heilsuvemd og
sjúkrahjálp). Skyldi Tryggingastofnun
ríkisins vinna að því í samráði og samvinnu
við heilbrigðisstjómina, að látin yrði í
té skipuleg heilsugæzla, er næði sem
bezt til allra landsmanna og hana áttu að
annast heilsuvemdarstöðvar, sjúkrahús
og lækningastöðvar, sem til þess væm
viðurkennd af heilbrigðisstjóminni. Allar
tekjur Tryggingastofnunar ríkisins skyldu
renna í allsherjar tryggingasjóð og úr honum
skyldi greiða öll útgjöld stofnunarinnar. Var
þetta í samræmi við þá ætlan, að sameina
allar tryggingar og ýmsa opinbera forsjá, sem
þeim eru skyld, í eitt allsherjar tryggingakerfi,
sem næði til hvers einasta landsmanns og væri
undir einni sameiginlegri stjóm.
í stað ákvæðanna um heilsugæzlu í
almannatryggingalögunum kom eftirfarandi
í lögum um heilbrigðisþjónustu (11):
«Allir landsmenn skulu eiga kost á
fullkomnustu heilbrigðisþjónustu, sem
á hverjum tíma er hægt að veita til
vemdar andlegri, líkamlegri og félagslegri
heilbrigði. Heilbrigðisþjónusta tekur til
hvers kyns heilsugæzlu, heilbrigðiseftirlits,
lækningarannsókna, lækninga í sjúkrahúsum
og endurhæfingarstarfs. Ráðherra
heilbrigðis- og tryggingamála sér um, að
heilbrigðisþjónusta sé eins góð og þekking
og reynsla leyfir og í samræmi við lög og
reglugerðir.»
Þetta endurspeglar ákvæðin í
almannatryggingalögunum frá 1946. Þau lög
áttu rætur víða, svo sem í tryggingalöggjöf
þeirri, sem Roosevelt forseti átti frumkvæði
að og samþykkt var árið 1935, svo og
tryggingalöggjöf Nýja Sjálands (Social
Security Act) 1938.
Þá leikur ekki vafi á því að mikilla áhrifa
gætir frá tillögum Sir William Beveridge
(Plan for Social Security), sem vom undanfari
brezku almannatryggingalöggjafarinnar,
er gildi tók 1948. Að síðustu ber að
nefna samþykkt aðalfundar Alþjóða